Choroby rzepaku stanowią poważne zagrożenie dla plonów przez cały okres wegetacji. Niektóre patogeny atakują rośliny tylko w pewnym porach roku, podczas gdy inne mogą występować przez cały sezon. Poniżej przedstawiamy najgroźniejsze choroby grzybowe rzepaku z podziałem na okresy ich największej aktywności.
|
Spis treści: |
Choroby rzepaku jesienią
Jesienią rzepak narażony jest na atak kilku groźnych patogenów. Najczęstsze jesienne choroby rzepaku to: zgorzel siewek, sucha zgnilizna kapustnych oraz czerń krzyżowych.
Zgorzel siewek
Zgorzel siewek atakuje młode siewki, prowadząc do ich zamierania, co może być szczególnie problematyczne przy braku skutecznych środków. Objawia się ona żółknięciem i obumieraniem siewek, co prowadzi do przerzedzenia zasiewów i obniżenia plonów. W celu ochrony rzepaku, warto stosować fungicydowe zaprawy nasienne lub najlepiej kupować już odpowiednio zaprawione nasiona rzepaku.
Sucha zgnilizna kapustnych
Sucha zgnilizna kapustnych występuje na różnych częściach rośliny - liściach, szyjce korzeniowej i łodydze. Poznać ją można po żółtych lub jasnoszarych plamach z piknidiami. Jest to choroba, której sprzyjają wilgoć i umiarkowana temperatura, a jej skutki mogą obniżyć plon nawet o kilkadziesiąt procent. Sposoby zwalczania suchej zgnilizny kapustnych znajdziecie w artykule: Sucha zgnilizna kapustnych na rzepaku - jak ją zwalczyć?
Czerń krzyżowych
Czerń krzyżowych, wywoływana przez grzyby z rodzaju Alternaria, powoduje ciemne plamy na liściach i łuszczynach, prowadząc do poważnych uszkodzeń roślin i zmniejszenia plonu. Znaczne porażenie łuszczyn czernią krzyżowych może nawet skutkować obumieraniem całych łuszczyn. Ta choroba rozwija się szybko w ciepłych i wilgotnych warunkach, dlatego też jej kontrola jest niezwykle ważna w okresie jesiennym.
Choroby korzeni rzepaku
Warto również wspomnieć o mniej powszechnych, ale również groźnych chorobach rzepaku jesienią, atakujących korzenie rośliny. Jest to kiła kapusty, wywoływana przez pierwotniaka Plasmodiophora brassicae, oraz werticilioza i cylindrosporioza. Choroby korzeni rzepaku są szczególnie niebezpieczne, ponieważ utrudniają roślinom pobieranie składników odżywczych i wody, co prowadzi do ich osłabienia i mniejszych plonów.
Kiła kapusty na rzepaku powoduje nadmierne dzielenie komórek korzeni, prowadzące do deformacji, narośli i czasem guzów. Proces trwa kilka tygodni, zależy m.in. od temperatury, i osłabia funkcje korzeni, co prowadzi do gorszej absorpcji wody i składników pokarmowych. Kiła kapusty często prowadzi do całkowitego zamierania roślin, a w przypadku rzepaku ozimego obniża odporność na mróz, co redukuje plon i jakość uzyskiwanego oleju z nasion.
Werticilioza rzepaku, wywoływana przez grzyby z rodzaju Verticillium, przenosi się przez mikrosklerocja, które mogą przetrwać w glebie wiele lat. Jest to choroba płodozmianowa, rozwijająca się najlepiej w warunkach niskiej wilgotności i temperaturze 15–25˚ C. Zbyt częste uprawy rzepaku na tym samym stanowisku sprzyjają jej rozprzestrzenianiu. Infekcja zachodzi przez uszkodzone włośniki, co prowadzi do żółknięcia połowy liścia, a potem więdnięcia roślin. Skutkiem jest zmniejszony plon i nasiona o niższej masie.
Cylindrosporioza rzepaku jest ściśle powiązana ze zmianami klimatycznymi – łagodniejszymi zimami i nadmiarem opadów zimą. Choroba jest trudna do wykrycia jesienią, ale objawy często pojawiają się na początku dojrzewania roślin. Objawia się białym nalotem na łodygach, przechodzącym stopniowo w brunatne plamy z czarnym pierścieniem na obwodzie. Liście ulegają deformacji i obumierają, dlatego istotny jest wybór odmian odpornych na cylindrosporiozę.
Choroby rzepaku na wiosnę i w okresie kwitnienia
Wiosną, po wznowieniu wegetacji, mogą się nasilać choroby rzepaku ozimego takie jak sucha zgnilizna kapustnych, która atakuje łodygi i szyjki korzeniowe. Choroba ta może powodować pęknięcia łodyg, co prowadzi do utraty wody i składników odżywczych przez roślinę, a w konsekwencji do jej osłabienia.
Pleśń śniegowa – pozimowa choroba rzepaku
Pleśń śniegowa, znana również jako pałecznica rzepaku, rozwija się pod śniegiem, szczególnie w mroźnych zimach bez pokrywy śnieżnej, co może prowadzić do poważnych uszkodzeń roślin. Objawia się ona białym nalotem na liściach i łodygach, co może prowadzić do zamierania roślin w warunkach wysokiej wilgotności.
Należy podkreślić, że choroby rzepaku wiosną, a precyzyjniej choroby grzybowe rzepaku w okresie kwitnienia są najgroźniejsze dla plonu. Zalicza się do nich przede wszystkim zgnilizna twardzikowa i szara pleśń.
Zgnilizna twardzikowa – groźna choroba rzepaku wiosną
Zgnilizna twardzikowa, wywoływana przez Sclerotinia sclerotiorum, jest jedną z najgroźniejszych chorób rzepaku ozimego. Grzyb atakuje łodygi, tworząc czarne sklerocja wewnątrz tkanki, co prowadzi do osłabienia rośliny i przedwczesnego pękania łuszczyn, mogąc spowodować spadek plonowania nawet o 70%. Infekcja zaczyna się od opadających płatków kwiatów, które infekują łodygi i łuszczyny, powodując obumieranie roślin i zmniejszenie plonu.
Sklerocja grzyba mogą przetrwać w glebie przez wiele lat, co sprawia, że kontrola tej choroby jest bardzo trudna. Wysoka wilgotność i gęstość łanu sprzyjają jej rozwojowi, dlatego ważne jest, aby monitorować plantacje i stosować odpowiednie fungicydy w celu zapobiegania infekcji.
Szara pleśń na rzepaku
Szara pleśń, która atakuje łodygi i łuszczyny w wilgotnych i gęstych łanach, również może prowadzić do znacznego obniżenia plonu. Rozpoznać ją można po wodnistych plamach sinozielonej barwy widocznych na pędach, liściach, pąkach kwiatowych i łuszczynach oraz po szarym nalocie na powierzchni roślin. Na łodygach symptomy tej choroby w rzepaku ozimym mogą łatwo zostać pomylone z suchą zgnilizną kapustnych lub zgnilizną twardzikową, a na liściach z mączniakiem rzekomym.
Jak rozpoznać choroby w rzepaku?
Rozpoznawanie chorób rzepaku jest ważnym elementem jego uprawy. Zgorzel siewek można rozpoznać po zamierających siewkach, które żółkną i obumierają. Sucha zgnilizna kapustnych objawia się żółtymi lub jasnoszarymi plamami z piknidiami na liściach, szyjce korzeniowej i łodydze. Te plamy mogą prowadzić do pęknięć i osłabienia rośliny, co w konsekwencji wpływa na jej plonowanie. Czerń krzyżowych charakteryzuje się ciemnymi plamami na liściach i łuszczynach, które z czasem mogą prowadzić do ich zamierania i osłabienia całej rośliny.
Zgnilizna twardzikowa rozpoznawana jest po białej grzybni na łodygach oraz czarnych sklerocjach wewnątrz tkanki. Te sklerocja są łatwe do zauważenia po przecięciu łodygi i są charakterystycznym objawem tej choroby. Szara pleśń objawia się szarymi plamami na łodygach i łuszczynach w wilgotnych i gęstych łanach.
Dla lepszego zrozumienia i identyfikacji chorób warto korzystać z dostępnych materiałów wizualnych. Poniżej przedstawiamy grafiki oddające poszczególne choroby rzepaku - zdjęcia te z pewnością ułatwią identyfikację zagrożeń w terenie.
Sucha zgnilizna kapustnych w rzepaku
Czerń krzyżowych w rzepaku
Kiła kapusty w rzepaku
Zgnilizna twardzikowa rzepaku
Odmiany rzepaku odporne na patogeny
W kontekście rosnącego zagrożenia chorób, odmiany rzepaku odporne na różne patogeny odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu stabilności i wydajności produkcji rolniczej. Odporność na choroby, takie jak zgorzel siewek, sucha zgnilizna kapustnych oraz zgnilizna twardzikowa, jest coraz bardziej istotna dla hodowców. Dzięki nowoczesnym technologiom hodowlanym możliwe jest wprowadzanie cech genetycznych, które skutecznie chronią rośliny przed tymi groźnymi patogenami.
Z roku na rok dostępność nasion rzepaku o podwyższonej odporności na patogeny wzrasta, co stanowi istotną zmianę w kontekście bezpieczeństwa i stabilności plonów. Więcej informacji na ten temat w artykule: Rzepak odporny na patogeny, suszę i przemarzanie - czy to możliwe?
Podsumowanie - rzepak choroby znosi źle
Choroby rzepaku ozimego są poważnym zagrożeniem i wyzwaniem zarówno dla producentów nasion jak i dla samych rolników. Zgorzel siewek, sucha zgnilizna kapustnych, czerń krzyżowych, pleśń śniegowa, zgnilizna twardzikowa i szara pleśń to najczęstsze choroby rzepaku, z którymi trzeba się zmierzyć w różnych fazach rozwoju rzepaku. Kluczową rolę w walce z tymi patogenami odgrywa odpowiednia technika uprawy – począwszy od prawidłowego płodozmianu, poprzez wybór nasion rzepaku odpornych na choroby, systematyczne monitorowanie stanu plantacji, po stosowanie odpowiednich fungicydów. Rzepak, choroby grzybowe atakują już po siewie, dlatego walka z nimi jest nieodzownym elementem strategii ochrony uprawy.