Głównym celem stosowania nawozów jest osiągniecie wysokich oraz jakościowo dobrych plonów roślin bez ujemnego oddziaływania na otaczające środowisko. Cel ten można osiągnąć poprzez dokładne poznanie potrzeb pokarmowych roślin i nawożonych gleb, stosując zasady chemii rolniczej.
Chemia rolnicza – 4 podstawowe prawa żywienia roślin
- prawo minimum, według którego wysokość plonów roślin zależy od składnika pokarmowego występującego w glebie w najmniejszej ilości,
- prawo zwrotu wyprowadzonych z gleby składników pokarmowych wraz z plonami roślin,
- prawo pierwszeństwa wartości biologicznej plonów roślin,
- prawa ograniczenia do minimum straty składników pokarmowych z nawozów w wyniku procesów wymywania, przechodzenia do atmosfery i uwstecznienia.
Nawożenie roślin sadowniczych
Nawożenie roślin sadowniczych, podobnie jak i innych grup uprawnych, opiera się na znajomości trzech zasadniczych elementów: zawartości składników pokarmowych w glebie i w liściach oraz plonowania lub wyglądu roślin.
Nawożenie roślin drzewiastych
W przeciwieństwie do roślin zielnych, u roślin drzewiastych brak jest często korelacji między tymi trzema elementami. Uniemożliwia to precyzyjne określenie potrzeb nawozowych.
Brak korelacji jest między innymi wynikiem:
- głębokiego korzenienia się roślin i możliwość korzystania ze składników znajdujących się w głębszych poziomach i warstwach glebowych,
- zdolności wykorzystywania trudniej przyswajalnych form składników pokarmowych,
- gromadzenia składników w korzeniach, pniach i gałęziach, jak również odprowadzenia części składników do gleby z opadającymi liśćmi,
- opóźnienia reakcji na nawożenie, mierzonej intensywnością wzrostu lub plonowania,
- modyfikującego wpływu podkładki lub wstawki na wzrost i plonowanie drzew,
- zróżnicowania właściwości fizycznych i chemicznych gleb w sadzie w zależności od systemu pielęgnacji gleby w sadzie (np. herbicydowe i murawy).
Specyficzność roślin sadowniczych utrudnia często interpretacje wyników analiz chemicznych i może prowadzić do błędnego opracowania zleceń nawozowych.
Nawożenie dolistne
Aby zniwelować skutki błędnej interpretacji i opracowania prawidłowego programu odżywiania sięgamy po drugi bazowy system nawożenia roślin – nawożenie dolistnie.
Czym jest nawożenie dolistne?
Nawożenie dolistne jest nawożeniem tzw. interwencyjnym, co oznacza że w przypadku wystąpienia objawów braku jakiegokolwiek składnika na liściach należy wykonać oprysk nawozem dolistnym w celu otrzymania jak najszybszego efektu (nawożenie dolistne mocznikiem- przy oprysku mocznikiem, 50% azotu wnika w liście już po 4 godzinach, a w 70% po 8 godzinach).
Większość nawozów dolistnych używana jest w formie soli (np. siarczany Fe, Mg, Mn, Cu, Zn) rozpuszczonych w wodzie lub w formie łatwiej przyswajalnych chelatów.
Nawożenie dolistne – kalendarz oprysków
Opryski nawozami dolistnymi wykonuje się w następujących terminach:
- opryski nawozami po kwitnieniu (większość nawozów dolistnych),
- opryski nawozami jesienią (mocznik 4-5%),
- opryski nawozami przed zbiorem owoców (chlorek lub azotan wapnia 0,5-1%),
- opryski nawozami zimą( siarczan miedzi 0,5%),
- opryski nawozami przed pękaniem pąków (siarczan miedzi 0,5%),
- opryski nawozami przed pękaniem pąków kwiatowych ( siarczan cynku 1-3%).
Chelaty zawierają pierwiastki mineralne obudowane cząsteczką organiczną, co zwiększa ich przyswajalność. Mikrochelaty mogą występować w postaci proszkowej lub płynnej - stosowanym najczęściej w stężeniu od 0,3-1%.
Efektywność nawożenia dolistnego
Nawozy dolistne bogate są w minerały, a także mikroskładniki, które są pobierane przez rośliny w śladowych ilościach, jednak ich niedobór może negatywnie wpłynąć na plonowanie. Poniżej prezentujemy efektywność nawożenia roślin wpływającą na poprawę jakości plonów przy standardowych problemach niedoboru danego składnika.
Efektywność nawożenia azotem
N (Azot) – nawożenie dolistne mocznikiem przed kwitnieniem lub w czasie kwitnienia przedłuża okres przydatności pyłku i zdolność kwiatów do zapylenia. Powoduje lepsze zawiązywanie owoców, czyni kwiaty bardziej wytrzymałe na przymrozki. Nawożenie w okresie intensywnego wzrostu pędów i zawiązków owocowych sprzyja zawiązywaniu owoców, a nawożenie po zbiorach jest wskazane przy obfitym plonowaniu, gdyż wzmacnia pąki kwiatowe na rok przyszły, przedłuża fotosyntezę i zwiększa wytrzymałość drzew na mróz.
Efektywność nawożenia magnezem
Mg (Magnez) – nawożenie dolistne siarczanem magnezu jest potrzebne w przypadku objawów niedoborów magnezu na starszych liściach (chloroza z przebarwieniami do koloru czerwonego na liściach czereśni) lub przy niedoborach wykazanych podczas analizy gleby.
Efektywność nawożenia żelazem
Fe (Żelazo) – nawożenie dolistne żelazem w postaci siarczanu żelaza, cytrynianu żelaza, jest konieczne w wypadku wystąpienia tzw. chlorozy wapiennej, czyli żółknięcia młodych liści na wierzchołkach długopędów przy wyraźnie zaznaczonych zielonych nerwach. Szczególnie wrażliwe na chlorozę są grusze (szczepiona na pigwie, truskawka i jabłoń są narażone na glebach rędzinowych, brunatnych i czarnoziemach o dużej zawartości węglanu wapnia (15%), fosforu i materii organicznej. Chloroza wapienna może być spowodowana oprócz braku „aktywnego żelaza” w liściach drzew niedoborem cynku lub manganu, co wynika z antagonizmu jonów.
Efektywność nawożenia fosforem
P (Fosfor) – nawożenie dolistne fosforem poprawia jędrność i wybarwienie jabłek.
Efektywność nawożenia borem
B (Bor) – dolistne nawożenie borem sprzyja gładkości i kształtność owocu, wykonuje się je nawozem jednoskładnikowym w stężeniu 0,2,-03%.
Wapnowanie – efektywność nawożenia wapnem
Ca (Wapń) - nawożenie dolistne azotanem wapnia lub chlorkiem wapnia 3-4 krotnie poczynając od lipca aż do 2 tygodni przed zbiorem owoców. Przeciwdziała to występowaniu gorzkiej plamistości oraz przedłuża czas przechowywania owoców. Stężenie cieczy roboczej powinno wzrastać od 0,3% w lipcu do 1% we wrześniu a dla odmian z szorstką skórką i 0,5 % dla odmian z gładką skórką. Skuteczniejsze od chlorku i saletry są nawozy dedykowane z dodatkami wspomagającymi. Opryskiwanie może być zastąpione moczeniem owoców po zbiorze w roztworze wodnym chlorku wapnia przez kilka minut. Wiele też zależy od formy wapnia - niekiedy warto zastosować wapno tlenkowe, a niekiedy dolomitowe lub węglanowe.
Efektywność nawożenia cynkiem
Zn (Cynk) - nawozi się dolistnie cynkiem stosując nawóz jednoskładnikowy lub dedykowany na bazie siarczanu cynku w stężeniu 1-3% przed pękaniem pąków kwiatowych aby zapobiec chlorozie wapiennej i wystąpieniu objawów niedoboru tego składnika.