Rośliny w ogrodzie nie zawsze wyglądają tak, jak życzyłby sobie ich właściciel. Czasem dopadają je choroby, które powodują, że pędy usychają, a na liściach pojawiają się dziury lub szary nalot. Co zrobić, żeby temu zaradzić? W trosce o środowisko, coraz częściej stosowane są biologiczne środki ochrony roślin, które stanowią bezpieczną, a przede wszystkim ekologiczną alternatywę dla chemicznych preparatów.
Nadpasożytnictwo i antagonizm – patenty na ochronę roślin
W biologicznej ochronie roślin, bardzo często wykorzystywane są organizmy antagonistyczne oraz zjawisko nadpasożytnictwa. Pasożytowanie mikroorganizmów na patogenach roślin to nadpasożytnictwo. W pozbyciu się z upraw popularnego grzyba Sclerotinia sclerotiorum, który wywołuje zgniliznę twardzikową, pomaga inny grzyb – Coniothyrium minitans. To znakomity przykład nadpasożytnictwa.
Jeśli zaś chodzi o antagonistyczne sposoby działania drobnoustrojów na patogeny roślinne, rozwiązań może być kilka:
1. Antybioza
Substancje antybiotyczne zatrzymują proces wzrostu patogenów. Konkurują ze sobą o składniki pokarmowe lub miejsce bytowania.
2. Mikoliza
Ściana komórkowa grzybów jest rozpuszczana przez enzymy. Ich działanie jest skierowane na składniki ściany komórkowej patogenów grzybowych – chitynazę i β-1,3-glukanazę. W tego rodzaju procesach uczestniczą bakterie, np. Bacillus, Pseudomonas, Streptomyces, a czasem również grzyby.
3. Mikostaza
Proces polega na tym, że kiełkowanie zarodników grzybów zostaje zahamowane już w glebie.
Środki ochrony roślin – antagoniści coraz popularniejsi
Wykorzystywanie mikroorganizmów antagonistycznych, jako środków ochrony roślin jest coraz popularniejsze. Korzystanie z drożdży, grzybów i bakterii jest bardzo skuteczne, dlatego coraz więcej osób korzysta z tego rodzaju metod. Nie sposób wyselekcjonować szczepu, który będzie wykazywał rozległe spektrum aktywności wobec fitopatogenów. Należy zatem wybierać szczepy kompatybilne ze sobą, których działanie będzie zróżnicowane i zapewni efektywną kontrolę chorób owoców i warzyw.
Jakie korzyści wynikają z zastosowania mieszaniny antagonistów do ochrony roślin?
- Poszerzenie spektrum aktywności drobnoustrojów.
- Zwiększenie wydajności oraz poprawienie jakości biokontroli. Wszystko dlatego, że mieszaniny działają na różny sposób – poprzez antagonizm, pasożytnictwo oraz indukcję odporności gospodarza.
- Łączenie różnorodnych cech biologicznych poprzez transformację genetyczną, bez dodatkowego przekazywania obcych genów.
Doskonałym przykładem mieszaniny antagonistów jest połączenie bakterii Pseudomonas syringae z drożdżami Sporobolomyces roseus, które wspólnie są w stanie skutecznie kontrolować patogen Penicillium expansum, znajdujący się na jabłkach.
Mimo, że stosowanie mieszanek antagonistycznych zapewnia skuteczną ochronę roślin, nie każdy może sobie na nie pozwolić. Kluczową rolę gra cena – rejestracja antagonistycznych organizmów generuje dodatkowe koszty.
Biologiczna ochrona roślin – mikoryza
Mikoryza, czyli symbioza grzybów z korzeniami roślin, jest jednym z najważniejszych środków ochrony roślin. Co ważne, występuje naturalnie, bez konieczności ingerencji człowieka. To rodzaj współżycia, w którym grzyby skutecznie chronią korzenie roślin przed zakażeniem różnego rodzaju patogenami, np. Pythium, Phytophtora i Fusarium.
Jakie korzyści wynikają z wykorzystania szczepionek mikoryzowych?
- Zredukowanie o 25% ilości szczepionek mikoryzowych, które trzeba użyć w trakcie produkcji szkółkarskiej drzew leśnych.
- Stworzenie mechanicznej bariery dla patogenów.
- Ograniczenie działalności szkodliwych drobnoustrojów w ryzosferze.
- Rozgałęzienie systemu korzeniowego roślin oraz wzbogacenie ich o większa ilość korzeni bocznych.
- Wydajniejsze pobieranie przez rośliny wody i składników pokarmowych z gleby.
- Obniżenie kosztów energetycznych roślin.
- Stymulacja wzrostu nadziemnych części roślin.
Środki biologiczne – najpopularniejsze preparaty
Wśród biologicznych środków ochrony roślin, najczęściej stosowane są biopreparaty, czyli specyfiki, w których substancję czynną stanowią organizmy żywe lub ich formy prztrwalnikowe. Dużą popularnością cieszą się również wyciągi z roślin, warzyw lub owoców, np. czosnku lub grejpfruta.
1. Bio-Baumanstrich
Środek grzybobójczy, którego skład jest oparty na lecytynie sojowej. Służy przede wszystkim do zwalczania mączniaka prawdziwego. Stosuje się go w uprawach warzyw i kwiatów.
2. Biobit 3.2 WP
Preparat stworzony na bazie białka wytwarzanego przez bakterie glebowe, których działanie jest toksyczne dla owadów. Służą głównie do zwalczania gąsienic motyli, które żerują na warzywach, drzewach owocowych i uprawach zielarskich.
3. Biochikol 020 PC
Środek, który ma w składzie naturalny chitostan z pancerzy morskich skorupiaków. Chroni rośliny przed wirusami, bakteriami i grzybami.
4. Biosept 33 SL
Preparat zawiera ekstrakt z nasion i miąższu gejpfruta. Można go stosować, by zapobiec grzybiczej plamistości liści, mączniakowi oraz w przypadku zarażenia szara pleśnią i grzybami rdzawnikowymi.
5. Spruzit 04 EC
Podstawę składu tego preparatu stanowi pyretryna, czyli nietrwała substancja o pochodzeniu roślinnym. Środek skutecznie zwalcza większość szkodników warzyw.
Podsumowując:
Biologiczna ochrona roślin to najlepsza alternatywa dla środków chemicznych. Mimo tego, że stosowanie tego rodzaju ochrony roślin zależy w dużej mierze od warunków środowiska oraz odmiany uprawianych roślin, na rynku pojawia się coraz więcej preparatów, które służą do tego celu, a co za tym idzie, sięga po nie coraz więcej osób.