Pszenica zwyczajna (Triticum aestivum ssp. vulgare) najchętniej uprawiany gatunek pszenicy na terenie Polski (oprócz tego w uprawiane są pszenica orkisz, twarda, płaskurka, samopsza).
Obszarowo zasiewy pszenicy zajmują w świecie trzecie miejsce po ryżu i kukurydzy. Pszenica uprawiana jest z przeznaczeniem na konsumpcję: mąki, kasze, płatki, otręby oraz na cele paszowe.
W związku z różnym przeznaczeniem wymagane są różne parametry: zawartość białka, glutenu, liczba opadania, właściwości wypiekowe i w tym kierunku idzie hodowla odmian elitarnych, jakościowych i chlebowych tzw. klasy E,A,B
Odmiany, które mają słabsze parametry jakościowe, ale łatwiej osiągają wysoki plon to odmiany paszowe należące do grupy C. Całkiem inne parametry interesują producentów ciastek (mało białka dużo skrobi) i odmiany wyprodukowane specjalnie dla tych celów należą do tzw. grupy ciasteczkowej K.
Według tych parametrów dobre odmiany pszenicy ozimej w ostatnich latach wg COBORU na podstawie wyników PDO* to: Artist (B), Euforia (A), RGT Kilimanjaro (A), Linus (A), RGT Bilanz (B), Tonnage (C).
Wymagania glebowe pszenicy zwyczajnej
Odmiany pszenicy charakteryzują się bardzo różnymi wymogami odnośnie gleby, dlatego też dobre odmiany pszenicy ozimej - ich wykaz podawany jest zazwyczaj w skali województwa. Niektóre dobrze plonują tylko na dobrych stanowiskach (gleby klasy I, II, III), ale są też odmiany o mniejszych wymaganiach całkiem nieźle plonujące na glebach klas IV a czy też IV b.
W wyborze stanowiska dla pszenicy preferuje się gleby średnie i ciężkie o dużej zawartości próchnicy, prawidłowych stosunkach powietrzno – wodnych i dobrym pH.
Pszenica generalnie nie znosi gleb o pH poniżej 5,5. Są jednak odmiany np. Pokusa, Artist, Janosh, Chiron, które będą dobrze rosły jeszcze do pH 5,2. Poniżej pH 5,0 nigdy pszenica nie wyda dobrego plonu.
Nawożenie pszenicy
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe kg lub g na 1 tonę (gramy od Fe do Mo) |
||||||||||||
|
|
N |
P2O5 |
K2O |
CaO |
MgO |
S |
Fe |
Zn |
B |
Cu |
Mn |
Mo |
|
pszenica jara |
24-30 |
10-12 |
16-24 |
2,5-3,5 |
3-4 |
3-4,5 |
100-150 |
60-70 |
6 |
8-12 |
60-80 |
0,6-0,7 |
|
pszenica ozima |
25-30 |
8-11 |
14-22 |
2,5-4,5 |
2-3,5 |
3-5 |
100-150 |
60-70 |
6 |
8-12 |
60-80 |
0,6-0,7 |
Azot
- pszenica ozima jesienią może pobrać do 40kg azotu, wiosną podaje się azot w dwu lub trzech dawkach. Dawkę azotu uzależnia się od wysokości planowanego plonu i jego przeznaczenia.
- Pszenica jara: 80% azotu powinien być dostarczone przedsiewnie. 20 % na liściu podflagowym.
Fosfor
- pszenica ozima cała dawka fosforu powinna być podana jesienią najlepiej w postaci superfosfatowej, lub fosforu chronionego.
- Pszenica jara: fosfor podajemy wiosną w postaci dowolnej czyli fosforanowej lub superfosfatowej.
Potas
- pszenica ozima na glebach lekkich powinno dawkę podzielić się na 50% jesień i 50% wiosna, na glebach średnich i ciężkich dopuszcza się całą dawkę jesienią lub dzielenie jak na glebach lekkich.
Siarka
- wpływa na lepsze wykorzystanie azotu i przez to zwiększenie zawartości białka (szczególnie ważne dla odmian z grupy E,A,B).
Wapń
- brak tego pierwiastka powoduje słaby rozwój roślin i mimo wysokiego nawożenia innymi pierwiastkami brak zadowalających plonów. Ważne jest sprawdzanie zawartości wapnia w glebie ponieważ zdarzają się sytuacje gdy pH jest wysokie a brakuje wapnia w glebie.
Magnez
- obowiązkowo powinno się nawozić magnezem na glebach gdzie go brakuje, na glebach z wysoką zawartością magnezu wskazane jest jedynie dolistne uzupełnianie w sytuacjach stresowych.
Z mikroelementów w uprawie pszenicy powinno się zwrócić szczególną uwagę na dolistne dokarmianie manganem i miedzią zwłaszcza na glebach o wysokim pH, a także świeżo wapnowanych. (Fortis Miedź Mangan, Yara Vita Mangan, Mantrac, Ferti 19-19-19) Superstart, Monolith, Sulfan, Extran 27, Lubofoska 3,5-14-16, Lubofoska SuperP, Yara 10-20-20, Yara Seeds to nawozy które dzięki temu że, zawierają różne formy azotu, siarki, wapnia, magnezu, manganu, miedzi, chroniony azot i chroniony fosfor odpowiednio zastosowane pozwalają na osiąganie wysokich plonów bardzo wysokiej jakości.
Odmiany: postęp genetyczny jest dzisiaj tak duży, że co roku pojawiają się odmiany coraz wyżej plonujące o lepszych parametrach, łatwiej osiągających wymagane parametry i łatwiej je utrzymujących.
W badaniach czy to niemieckich, austriackich mających też potwierdzenie w polskich badaniach w COBORU na wysokich pozycjach znajdują się takie odmiany jak Artist, Patras, Janosh, Tobak, Pokusa, i nowości Chiron i Balitus.
Kompleksowa ochrona pszenicy
Aby nasze marzenia o wysokich plonach i dobrej jakości się ziściły, to musimy pszenicę ochronić przed chwastami, chorobami wirusowymi, chorobami grzybowymi, i szkodnikami.
Pierwszy krok w ochronie to walka z chwastami a szczególnie z miotłą zbożową. Zabieg ten najkorzystniej wykonać jesienią z założeniem małej poprawki wiosną
Z jesiennych preparatów godnymi poleceni są herbicydy w postaci gotowych mieszanek: Expert Met 560 WG, Battle Delta 560 SC, Snajper 600 SC, Trinity 590 SC, Komplet 560 SC, lub pojedynczych substancji aktywnych np. Lentipur FLO 500 SC FN Agro, Opal 500 SC zawierające chlorotoluron (nie wolno stosować go w odmianie Hondia), Legato 500 SC, Diflanil500 SC zawierające Diflufenikan jak też Glean 75WG zwany też katem dla samosiewów rzepaku.
W zwalczaniu przytulii czepnej szczególnie pożądane są preparaty zawierające diflufenikan lub pendimetalinę albo obie te substancje razem. Pisaliśmy o tym szerzej w naszym artykule „5 słów do zwalczania chwastów w zbożach ozimych jesienią”.
Wiosną w pszenicach z późnego siewu możemy stosować preparaty zawierające chlorotoluron, jednak w pszenicach sianych w terminie preparaty te będą zawodne.
W tym terminie stosowania zalecane będą preparaty typu Axial 50EC, Atlantis 12 OD, Huzar Activ PLUS, Puma Universal 69EW, Chisel Nowy 516WG oraz ich mieszanki z partnerami dobranymi wg. aktualnego zachwaszczenia na polu.
Wiosną możemy też zwalczać stokłosy (Attribut 75 WG, Atlantis 12 OD), perz (Attribut 75 WG, Apyros 75 WG), życice (Huzar Activ 387 EC), owies głuchy (Axial 50 EC, Puma Universal 69 EW).
Aby dobrze zwalczyć przytulię wiosną do mieszanek herbicydowych powinniśmy stosować preparaty zawierające amidosulfuron (Sekator 125 OD, Grodyl 75 WG) lub fluroksypyr (Tomigan250 EC, Starane 250 EC, Gold 450 EC)
Ostrożeń polny jest chwastem który możemy zwalczać tylko wiosną (Granstar Ultra SX 50 SG, Granstar SX 50SG, Chwastox Extra 300 SL, Gold 450 EC).
Pszenica – ochrona przed chorobami
Chorobom wirusowym zapobiegamy zwalczając ich nosicieli - mszyce i skoczki już jesienią. Zagrożenie chorobami grzybowymi uzależnione jest w dużej mierze od przebiegu pogody, wrażliwości danej odmiany na chorobę, płodozmianu, nawożenia.
Największe zagrożenie chorobowe występuje na południu Polski ze względu na ilość opadów, częste mgły i rosy. Skrócenie płodozmianu lub jego brak to wzmożony rozwój chorób takich jak brunatna plamistość liści, septoriozy, fuzariozy oraz zgorzel podstawy źdźbła.
Generalnie w rozwoju pszenicy istnieją trzy momenty kiedy powinno się stosować zabiegi ochronne:
- Na podstawę źdźbła w fazie pierwszego kolanka niszczy i zapobiega mączniakowi , chorobom podstawy źdźbła, oraz często już wtedy pojawiającym się septoriozom i brunatnej plamistości (Input 460EC, Wirtuoz 520EC, Capallo 337,5SE, Zamir 400EC, Aviator Xpro225EC, Boogie Xpro 400EC i inne).
- Na rozwinięty liść flagowy zapobiega i niszczy choroby liści septoriozy, brunatną plamistość, rdze, mącznika, fuzariozy (Aviator Xpro 225EC, Adexar Plus, Variano Xpro 190EC, Fandango 200EC, Vertisan 00EC).
- Na kwitnący kłos zapobiega fuzariozom i septoriozom na kłosie (Prosaro 250 EC, Osiris 65 EC, Zamir 400 EC).
Ważna jest też dla ilości i jakości plonu regulacja łanu czyli popularne skracanie.
W zależności od odmiany przeprowadza się ją jednorazowo w odmianach niskich o krótkim dokłosiu, lub dwukrotnie w odmianach o długim dokłosiu
Duży wpływ na dobór preparatów do regulacji ma pogoda. W czasie niedoboru wody należy ograniczać preparaty oparte na sztucznych auksynach szczególnie na glebach lekkich (Moddus 250 EC, Medax Max, Antywylegacz 720SL). Zabieg skracania dokłosia wykonuje się na liściu podflagowym lub rozwijającym się flagowym najlepiej preparatami Cerone 480EC, lub Moddus 250EC.
* Dobre odmiany pszenicy ozimej w skali całego kraju dotyczące plonowania odmian w 2021 roku (artykuł w tym miejscu został edytowany, reszta została bez zmian - niektóre ŚOR mogły zostać wycofane).