Kukurydza to roślina uprawna, która jest coraz bardziej popularna w Polsce. Nie dziwi więc fakt, że ochrona roślin przed szkodnikami jest jednym z podstawowych zabiegów również w uprawie tej rośliny. W końcu, nieustannie rozszerzany areał zasiewów, zmiany klimatu oraz nowe technologie w uprawie, to czynniki mające wpływ na rozprzestrzenianie i pojawianie się nowych szkodników kukurydzy.
Zwalczanie szkodników w uprawie kukurydzy
Zwalczanie szkodników w uprawie kukurydzy to zabiegi mające na celu ochronę upraw. W wyniku żerowania pasożytów straty średnio wynoszą około 20% plonu kukurydzy lub więcej. Z roślin mocno uszkodzonych przez szkodniki otrzymywane są dużo gorsze plony ziarna i zielonej masy. Wzrost występowania szkodników w początkowych fazach rozwoju generuje konieczność zaprawiania nasion kukurydzy nie tylko w celu przeciwdziałaniu chorobom, ale też zapobiegawczo wobec szkodników.
Straty spowodowane przez szkodniki w kukurydzy mogą być więc bardzo duże. Tym bardziej, że szkodników lubujących się w tej roślinie jest wiele: drutowce, pędraki, leń ogrodowy, rolnice, śmietka kiełkówka, omacnica prosowianka, mszyce i wciornastki, skrzypionki czy ploniarka zbożówka - kukurydza niezabezpieczona przed tymi szkodnikami może przynieść dużo niższe plony. Pamiętajmy o tym. W artykule tym omówiona zostanie omacnica prosowianka.
Omacnica prosowianka – straty w uprawie kukurydzy
Szczególną wysoką szkodliwość gąsienic tego motyla notuje się w południowo-wschodniej, południowej, południowo-zachodniej Polsce. W tych regionach na wielu plantacjach szkodniki te niszczą ponad 60% roślin (lokalnie nawet 100%). Omacnica żeruje prawie wszystkich naziemnych organach kukurydzy, z tym, że najwięcej szkód jest na kolbach i łodygach. Średnie straty wynoszą do 15% w ziarnie, a w uprawie na kiszonkę 30-40% i więcej. Dodatkowo obecność omacnicy prosowianki zwiększa podatność kukurydzy na patogeny inicjujące wiele chorób.
Omacnica prosowianka – objawy
W celu stwierdzenia czy omacnica prosowianka pojawiła się na plantacji, należy uruchomić tzw. samołówki ewentualnie pułapki feromonowe. Po kilku dniach od zauważenia pierwszych motyli, należy obserwować liście i systematycznie szukać złoża jaj, z których po jakimś czasie (5-9 dni) wylegnąć się mogą gąsienice. Jeśli oznaczy się na roślinach złoża jaj omacnicy a po kilku dniach ich się nie znajdzie, zapewne w tym czasie owady się wylęgły. Omacnica prosowianka objawy ma więc charakterystyczne. Niestety dużym problemem jest jednak różny czas wychodzenia gąsienic. Opóźniając zastosowanie preparatu na omacnice, ryzykuje się, że część z owadów wgryzie się już w rośliny, ale z drugiej strony, mniej będzie jaj, z których wylęgną się nowe larwy.
Omacnicy sprzyjają wysokie nawożenie azotem i ładna pogoda. Upalne lata bez opadów deszczu wpływają na wzrost populacji, co może doprowadzić w niektórych rejonach do gradacji tego szkodnika. Sucha aura wpływa również migracji szkodnika na nowe tereny, zwłaszcza na północ.
Bezpośrednio po wylęgu młode gąsienice żywią się pyłkiem, a później blaszkami liściowymi, a następnie żerują w wiechach i na znamionach oraz zawiązkach kolb. Uszkodzenia w osiach wiech prowadzą do ich łamania i zasychania, co zmniejsza ilość pyłku, a podgryzanie znamion żeńskich kwiatów do nierównego zaziarnienia kolb, w wyniku czego ziarno w kolbie jest słabo wykształcone. Gąsienice powodują również „bielenie kolb”, czyli przedwczesne dojrzewanie kolb. Podgryzione kolby kukurydzy zwisają, często dochodzi też do ich opadania. W łodygach rośliny, omacnice wgryzają się w rdzeń, uszkadzając tkanki przewodzące na wodę i asymilaty. W miejscach żerowania tego szkodnika widoczne są niewielkie małe otwory, z których wysypują się białe trociny.
Omacnica prosowianka – zwalczanie
Omacnica prosowianka – zwalczanie jej polega na zastosowaniu metody biologicznej lub chemicznej.
Omacnica preparaty – metoda biologiczna
W uprawach kukurydzy do ograniczania szkodliwości omacnicy prosowianki można sięgnąć po metodę biologiczną. Obejmuje ona zastosowanie dwóch rodzajów czynników ograniczających szkodnika – albo pasożyta jaj omacnicy, albo preparatów zawierających bakterie Bacillus thuringiensis.
Sposób z użyciem pasożyta polega na wykładaniu biopreparatów zawierających kruszynka (Trichogramma spp.). Jest to niemal mikroskopijnych rozmiarów błonkówka będąca pasożytem jaj różnych gatunków owadów, w tym omacnicy prosowianki. W Polsce wykorzystuje się biopreparaty zawierające przede wszystkim larwy i poczwarki Trichogramma brassicae lub mieszaninę tego gatunku z Trichogramma evenescens., które mają postać kartoników do zawieszania na liściach, kulek aplikowanych na glebę lub środków sypkich do zastosowania agrolotniczego.
Obok kruszynka, do walki z omacnicą prosowianką w kukurydzy stosuje się w praktyce rolniczej także środki oparte na bakteriach z rodzaju Bacillus thuringiensis. Omacnica preparaty tego typu źle toleruje, ponieważ uszkadzają jej układ pokarmowy, przez co gąsienice giną po kilku godzinach, czasem dniach.
Omacnica preparaty – metoda chemiczna
Chemiczne zwalczanie jest uzasadnione, gdy na 100 roślinach zauważy się 8 złóż jaj.
Jak wspomniano wyżej, gąsienice wylęgają się w różnych terminach, dlatego jeden zabieg chemiczny nigdy nie zwalczy całej populacji szkodnika. Wybór odpowiedniego terminu zabiegu chemicznego nie może być przypadkowy lub oparty tylko o fazy rozwojowe kukurydzy. Priorytetem w walce z omacnicą powinno być zwalczenie jak największej liczby młodych gąsienic. Do ich usunięcia używać należy znacznie większych ilości wody niż w przypadku niższych upraw, jeśli chcemy, aby ciecz robocza dotarła do wszystkich części wysokiego łanu, gdzie one żerują.
Warto tutaj zaznaczyć, że zwalczanie chemiczne omacnicy prosowianki jest metodą problematyczną. Dostępność odpowiedniego sprzętu jest bowiem mocno ograniczona. Opryskiwacz używany do zabiegów na gąsienice omacnicy powinien mieć minimum 1,4 m prześwitu między osią a podłożem i jednocześnie móc unieść lance ponad łan kukurydzy.
Straty w uprawie kukurydzy – podsumowanie
Aby uchronić kukurydzę przed agrofagami warto stosować ujednoliconą ochronę roślin, uwzględniając przy tym różnorodne sposoby zwalczania. Odpowiednia agrotechnika uprawy jest bardzo ważnym aspektem ochrony kukurydzy przed chorobami i szkodnikami. Istotna jest również walka z chwastami, podobnie z resztą jak korzystanie z głębokiej orki i podorywki, a w przypadku zagrożenia masowymi pojawieniami szkodników – stosowanie dedykowanych środków chemicznych.