Kukurydza jest coraz popularniejszą rośliną uprawną w Polsce. Ochrona roślin przed szkodnikami w ostatnich latach staje się jednym z podstawowych zabiegów również w uprawie kukurydzy. Powiększający się areał zasiewów, postępujące ocieplenie klimatu oraz uproszczenia w uprawie roli to czynniki sprzyjające rozprzestrzenianiu się i pojawianiu nowych szkodników kukurydzy.
|
Straty spowodowane występowaniem szkodników w warunkach sprzyjających ich rozwojowi mogą być duże. |
W wyniku występowania szkodników straty średnio wynoszą około 20% plonu kukurydzy lub więcej. Z roślin silnie uszkodzonych przez szkodniki uzyskuje się gorszej jakości plony ziarna i zielonej masy. Wzrost uszkodzeń kukurydzy przez szkodniki w początkowych fazach rozwoju spowoduje potrzebę zaprawiania nasion kukurydzy nie tylko przeciwko chorobom, ale także szkodnikom.
Najczęściej występujące szkodniki kukurydzy
1. Drutowce
Larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych, barwy przeważnie żółtej lub żółto-rudej z ciemną głową i trzema parami odnóży, długości 15-25 mm. Rozwój larw przebiega w glebie i trwa od 2 do 4 lat. Larwy na wiosnę przemieszczają się do górnych warstw gleby, gdzie wgryzają się do wnętrza ziarniaków i niszczą je częściowo lub całkowicie. Drutowce niszczą też młode rośliny, podgryzają ich korzeń zarodkowy wskutek czego rośliny więdną, żółkną i giną. Na polu drutowce w większym nasileniu występują przeważnie placowo, toteż objawem są puste miejsca na polu. Największe szkody drutowce wyrządzają w kukurydzy uprawianej w 2 lub 3 roku po zaoranych użytkach zielonych, koniczynie lub zachwaszczonych i zaperzonych wieloletnich nieużytkach. Przypada to najczęściej na trzeci lub czwarty rok ich rozwoju. Na kukurydzy może wystąpić kilka gatunków sprężykowatych.
2. Pędraki
Pędraki są to larwy chrabąszczowatych m.in. powszechnie występującego w kraju chrabąszcza majowego. Są to szkodniki wielożerne uszkadzające zarówno rośliny uprawne jak i dziko rosnące. Stadium szkodliwym dla kukurydzy są larwy, których okres żerowania w glebie w zależności od gatunku wynosi do 1–4 lat. Podgryzają korzenie różnych roślin, które w rezultacie więdną i zasychają. Podczas masowych pojawów na polach tworzą się tzw. „łysiny”. Na kukurydzy może wystąpić kilka gatunków chrząszczy.
3. Leń ogrodowy
Lenie żerują głównie w glebie, uszkadzając korzenie. Powoduje to zakłócenie gospodarki wodnej rośliny oraz gorsze osadzenie jej w glebie. Wiosna groźne są dorosłe larwy żerujące na wczesnych zasiewach kukurydzy. Lenie mogą uszkadzać zarówno wysiane ziarniaki, jak również podgryzać młode rośliny pod powierzchnia gleby. Na powierzchni gleby często spotkać można liczne małe dziurki z kupkami ziemi.
4. Rolnice
Rozwojowi gatunku sprzyja sucha i upalna pogoda. Ich masowe występowanie jest w cyklach kilkuletnich, trudnych do przewidzenia. Młode gąsienice żerują początkowo na młodszych, początkowo jeszcze zwiniętych liściach kukurydzy, a gdy kukurydza wychodzi na powierzchnię gąsienice wrażliwe na światło schodzą do gleby i żerując na korzeniach zjadając szyjkę korzeniową i korzenie przybyszowe. Gąsienice podgryzając podstawę łodygi powodują łamanie się roślin i przewracanie się całych roślin na glebę. W łanie mogą wówczas powstać puste miejsca, gdyż jedna gąsienica może podgryźć kilkanaście roślin. Część gąsienic wylęgłych z jaj w okresie tworzenia się wiech i kolb może żerować na miękkich ziarniakach począwszy od czubka kolby i schodząc w dół. Oprócz bezpośredniego uszkodzenia ziarniaków powodują te gąsienice zanieczyszczenie ziarna odchodami, które są doskonałą pożywką dla rozwoju organizmów patogenicznych.
5. Śmietka kiełkówka
Owad dorosły o wielkości od 4 do 6 mm, szaro zabarwiony, skrzydła bezbarwne, na grzbietowej stronie odwłoka czarna smuga. Larwa długości od 6 do 8 mm, barwy kremowej. Larwy żerują pod powierzchnia gleby, w szczególności podczas stadium kiełkowania. Na kiełkujących siewkach roślin widać żerowiska, w których często można jeszcze znaleźć larwy. Liście zaatakowanych roślin usychają, a uszkodzone wierzchołki wzrostu zamierają. Larwy żerują na kiełkującym materiale siewnym lub na częściach zielonych młodych roślin, także na korzeniach. Uszkodzone nasiona nie kiełkują lub kiełek obumiera.
6. Ploniarka zbożówka
Ploniarka zbożówka to mała muchówka, pojawiająca się w kwietniu/maju, składa jaja u nasady liści zbóż jarych i kukurydzy, pojedynczo, wzdłuż nerwu głównego. Najczęściej duże szkody powoduje w latach o chłodnej wiośnie (maj). Jaja składane są na kukurydzę w fazie 2-3 liścia. Wylęgłe po kilku dniach larwy wgryzają się do roślin, drążąc kanały kierują się do najmłodszych tkanek. Muchówka powoduje największe szkody, gdy larwy uszkodzą lub zniszczą stożek wzrostu kukurydzy. Powoduje to zakłócenie dalszego rozwoju rośliny: tworzą się rożne zniekształcenia pokroju, liście deformują się, występuje karłowatości, rośliny wytwarzają 1-2 pędy boczne, a niekiedy zamierają. Takie uszkodzenia są przyczyna znacznej obniżki plonów kukurydzy. Uszkodzenia powodowane przez ploniarkę zbożówkę mogą być błędnie przypisane złemu stosowaniu herbicydów. Niestety obecnie nie ma środka z rejestracją do zwalczania tego szkodnika. W starciu: ploniarka zbożówka - kukurydza to zazwyczaj roślina jest na przegranej pozycji, dlatego warto reagować i zwalczać szkodnika od razu.
7. Omacnica prosowianka
Szczególną wysoką szkodliwość gąsienic tego motyla notuje się w południowo-wschodniej, południowej, południowo-zachodniej Polsce, gdzie na wielu plantacjach uszkadzają ponad 60% roślin (lokalnie nawet 100%). Omacnica żeruje niemal na wszystkich naziemnych organach kukurydzy, przy czym największe ekonomiczne uszkodzenia są na kolbach i łodygach. Średnie straty dochodzą do 15% w ziarnie, a w uprawie na kiszonkę 30-40% i więcej, a nadto zwiększają podatność roślin na patogeny będących sprawcą wielu chorób. Zabieg przeprowadzamy gdy na 100 roślinach stwierdzimy 8 złóż jaj. Bezpośrednio po wylęgu młode gąsienice odżywiają się pyłkiem, a następnie odżywiają się blaszkami liściowymi, a następnie w wiechach i na znamionach oraz zawiązkach kolb. Żer w osiach wiech prowadzi do ich łamania i zasychania, co zmniejsza ilość pyłku, a podgryzanie znamion żeńskich kwiatów prowadzi do nierównego zaziarnienia kolb, a ziarno w kolbie jest słabo wykształcone. Gąsienice w kukurydzy powodują też „bielenie kolb” tak zwane przed wczesne dojrzewanie kolb. Podgryzione kolby kukurydzy zwisają, a często dochodzi do opadania kolb. W łodygach wgryzają się w rdzeń uszkadzając tkanki przewodzące na wodę.
8. Mszyce i wciornastki
Stanowią duże zagrożenie dla kukurydzy, zwłaszcza w lata ciepłe i umiarkowanie wilgotne. Mszyce i wciornastki występują głównie w najcieplejszych rejonach Polski. Okres żerowania tych szkodników trwa od maja do października. Szkodliwość bezpośrednia dla kukurydzy jest niewielka. Tylko w okresie suszy, gdy porażone rośliny odczuwają niedobór wody mszyce i wciornastki wysysają soki powodują okresowe więdnięcia roślin skutkujące zdrobnieniem ziarna. Znacznie wyższa jest szkodliwość pośrednia polegająca na ułatwianiu wnikania do porażonych roślin zarodników grzybów i bakterii powodujących groźne choroby.
9. Skrzypionki
Skrzypionki są to chrząszcze, których stadium szkodliwym są larwy oraz osobniki dorosłe. Na kukurydzy żerują dwa gatunki: skrzypionka zbożowa oraz skrzypionka. Chrząszcze oraz larwy żerując na blaszkach liściowych redukują powierzchnię asymilacyjną liści. Dodatkowa szkodliwość wiąże się ze zwiększaniem podatności roślin na porażenie przez sprawców chorób.
10. Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa
Stonka kukurydziana to chrząszcz, którego stadium szkodliwym są larwy oraz osobniki dorosłe. Jest to organizm kwarantannowy wymagający zwalczania. Larwy żerując w glebie uszkadzają lub całkowicie niszczą system korzeniowy. Uszkodzone korzenie brązowieją, pojawiają się zakłócenia w transporcie wody i substancji odżywczych. Rośliny o silnie zredukowanych korzeniach (w tym podporowych) wylegają, łukowato wyginając się ku słońcu. Chrząszcze przegryzając znamiona kolb prowadzą do gorszego ich zaziarnienia. Mogą ponadto wyjadać zawartość miękkiego ziarna. Zarówno larwy jak i osobniki dorosłe zwiększają ponadto podatność roślin na porażenie przez sprawców chorób.
Podsumowanie: zwalczanie szkodników w kukurydzy jest trudne, ale możliwe
W ochronie kukurydzy przed agrofagami należy stosować integrowaną ochronę roślin uwzględniając rożne metody zwalczania. Bardzo ważnym aspektem ochrony kukurydzy przed chorobami i szkodnikami jest optymalna agrotechnika uprawy. Ważne jest także zwalczanie chwastów, stosowanie głębokiej orki i podorywki, a w przypadku zagrożenia masowymi pojawami szkodników, zastosowanie odpowiednich środków chemicznych.
Autor: Karolina Figura