Poplony to rośliny uprawiane pomiędzy dwoma plonami głównymi. Wykorzystuje się je na zbiory zielonej masy, siano, kiszonkę lub na przyoranie jako zielony nawóz. Uprawa roślin na poplon zwiększa biologiczną aktywność i żyzność gleby, ponadto dostarcza jej składników mineralnych – głównie azotu.
Po co sieje się rośliny na poplony?
Rośliny na poplon raczej nie doda się do sałatki, ale dzięki nim w przyszłym sezonie zbierze się bogatsze plony ulubionych warzyw i upraw. Odstraszają one chwasty, a w odpowiednim momencie, przekopane z glebą, wzbogacą ją o cenne składniki.
Siejąc rośliny poplonowe, nie tylko nawozi się glebę, ale przede wszystkim poprawia się jej strukturę. Dzieje się tak przez to, że zielona masa osłania ziemię przed słońcem, a tym samym ochrania ją przed szybką utratą składników mineralnych i nadmiernym wysychaniem. Niektóre rośliny na poplon mają też właściwości wiązania i unieszkodliwiania niektórych substancji np. metali ciężkich.
Kiedy wysiewamy poplony na nawóz zielony?
Ogółem, w rolnictwie zazwyczaj wyróżnia się podział poplonów ze względu na porę siewu. Mianowicie, w lipcu i w sierpniu sieje się rośliny na poplon letni, przekopywany jesienią oraz poplon ozimy – trafia do gleby późną jesienią i zaorywany jest wiosną następnego roku. Stosuje się też tzw. mulczowanie, czyli pozostawienie wysianego późnym latem poplonu na zimę na polu, który przemarza, częściowo rozkłada się, wzbogacając glebę w materię organiczną i zwiększając jej aktywność biologiczną.
W metodologii rolniczej stosowany jest natomiast szerszy podział poplonów, bo: ścierniskowy, ozimy, plon wtóry i wsiewki śródplonowe.
Poplon ścierniskowy wysiewany jest „na ściernisko”. Dobór gatunków do jego uprawy zależy od długości okresu wegetacji rośliny poprzedzającej oraz od planowanego poplonu. Poplony tego typu głównie wysiewa się latem i użytkuje do późnej jesieni. Następnie sieje się rośliny jare.
Wsiewki śródplonowe znajdują się głównej uprawie, przeważnie zbożowej, np. w jęczmieniu. Przykładowo jako wsiewki można użyć koniczyny czerwonej. Wówczas po zbiorze jęczmienia na polu pozostaje koniczyna, którą jeszcze jesienią tego samego roku, można skosić na siano jako tzw. “ścierniankę”. Dobór gatunków jest w tym przypadku mocno ograniczony - zarówno roślina główna, jak i wsiewka muszą spełnić określone wymogi.
Poplon ozimy wysiewa się wczesną jesienią, a zbiera wiosną następnego roku. Jego główną zaletą – w przeciwieństwie do poplonu ścierniskowego - jest to, że stosuje go po roślinach późno schodzących z pola.
Z kolei plonem wtórnym nazywa się rośliny uprawiane w plonie głównym, ale następujące po zbiorze poplonu ozimego.
Jakie gatunki roślin można użyć do siewu poplonów?
Na poplon wybierać należy rośliny szybkorosnące, które nie wyjaławiają gleby, a wręcz przeciwnie – wzbogacają ją.
Najpopularniejsze rośliny na nawozy zielone są rośliny motylkowe (bobowate). Ich ogromną zaletą w rolnictwie jest wzbogacanie gleby w azot, poprzez symbiotyczny ich układ z wyłapującymi ten pierwiastek z atmosfery bakteriami. Poza tym, poprzez silne, spulchniające glebę korzenie dodatkowo pobierają i przetwarzają związki mineralne, które po ich przekopaniu będą dużo łatwiej przyswajalne dla roślin zajmujących pole w kolejnym sezonie. Do grupy roślin motylkowych zalicza się m.in. łubin żółty i niebieski, peluszkę, seradelę, wykę oraz bobik. Facelia błękitna i gryka na poplon jako nawóz zielony też będą odpowiednie.
Rośliny takie jak rzepak czy gorczyca na poplon również można użyć, choć używane powinny być z większą rozwagą, ze względu na wrażliwość na te same choroby i szkodniki co warzywa kapustne i rzepowate. Nie powinno się ich więc siać tam, gdzie w kolejnych sezonach planowana jest uprawa kapusty, brukselki, rzodkiewki czy rzepy. Gorczycę na poplon warto siać natomiast na glebie przeznaczonej pod sałatę, ze względu na jej właściwości odstraszające ślimaki.
Co ważne, rośliny można z sobą mieszać. Na glebach lekkich odpowiedni będzie łubin z seradelą lub facelią, na średnich zaś, łubin warto wymieszać z peluszką i wyką. Właściwą mieszanką na ciężką, gliniastą ziemię będzie bobik z peluszką i wyką albo łubinem niebieskim.
Co uzyskujemy przez siew poplonu?
Ułatwienia w uprawie czy nowoczesne metody produkcji powodują, że odchodzi się od następstwa roślin zgodnego z prawidłowym zmianowaniem. Współcześnie strukturze zasiewów dominują zboża, natomiast niemal całkowicie zaprzestano uprawy roślin motylkowych. Wszystko to przyczynia się do tego, że gleby są uboższe, tracą zdrową strukturę, a w uprawach rozprzestrzeniają się choroby i szkodniki. Poplony można spokojnie nazwać probiotykami – leczą glebę po zbiorze uprawy i wzmacniają ja przed kolejną. Poza tym pole dzięki nim pozostaje bardzo krótko bez okrywy roślinnej.
|
Czy wiesz, że... świeża masa przyoranych roślin może zastąpić ok. 8 do 20 ton obornika? |
Występowanie roślin na polu w okresie jesiennym i zimowym przeciwdziała erozji wietrznej i wodnej oraz zatrzymuje większą ilość śniegu niż na pole nieużytkowane. Rośliny poplonowe pobierają i zatrzymują w sobie składniki mineralne, których nie spożytkowały uprawy główne. Minimalizuje to stratę cennych minerałów, spływających do wód gruntowych i ścieków wodnych, które są zagrożeniem dla środowiska. Zaoranie poplonu na nowo wzmacnia glebę w składniki mineralne, a przede wszystkim w substancje organiczne.
W gospodarstwach z dużą ilością inwentarza rolnik wspiera glebę poprzez obornik i gnojowicę lub samą gnojówkę. Natomiast w gospodarstwach bezinwentarzowych jedyną opcją na utrzymanie dobrej żyzności gleby są poplony. Wysiewane niedługo po zbiorze rośliny głównej, która wcześnie plonuje, mogą stworzyć 15 do 30 ton masy zielonej, czyli znakomitego naturalnego nawozu. Co ważne, świeża masa przyoranych roślin może zastąpić ok. 8 do 20 ton obornika.
Dodatkową zaletą siewu poplonu jest to, że pozwala on uzyskać paszę dla zwierząt jesienią i wczesną wiosną. Poplony (zwłaszcza rośliny motylkowate) polepszają wartość stanowiska, oraz znacznie ograniczają nawożenie azotem. Uprawa roślin fitosanitarnych na poplon poprawia parametry gleby. Ponadto, udane poplony redukują ilość chwastów, minimalizują negatywne skutki suszy.
Wysiew poplonów wspierany jest Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Unię Europejską. Przystępując do Programu Rolnośrodowiskowego można otrzymać środki finansowe za każdy hektar poplonu zachowanego na polu do wiosny. Jest to rekompensata za dobrowolne podjęcie działań przez rolnika na rzecz środowiska.
|
Czy wiesz, że... przewódki to zboża jare, które można wysiewać zarówno wiosną, późną jesienią czy zimą? |
Jak można wykorzystać poplony?
Poplony można spasać, czyli wykorzystać na paszę, można też zaorać jako nawóz zielony lub wiosną przygotować z roślin ozimych kiszonki. Rośliny jare zasiane na poplon można też pozostawić na zimę jako mulczowanie. Udane poplony z roślin jarych, zostawione do wiosny, zimą zamarzną i stworzą na powierzchni gleby swego rodzaju powłokę, pierzynkę zwaną mulczem. Ogranicza on parowanie wody, a gleba pod nią jest wręcz pulchna i wilgotna. Dzięki niej, wiosną bez orki można siać na przykład buraki cukrowe.
Jakie rośliny na nawóz zielony a jakie na mulczowanie?
Teoretycznie każde rośliny będą dobre na poplon, najlepiej jednak wybierać te, które są dostępne w gospodarstwie, może to być nawet mieszanka zbożowa jara lub ozima. Najlepiej jednak wybierać gatunki charakteryzujące się szybkim wzrostem początkowym, mające małe potrzeby wodne w okresie kiełkowania i wschodów oraz niewielkie wymagania glebowe, a ich nasiona są stosunkowo tanie. Dobór roślin do poplonu zależy też od terminu ich wysiewu oraz od sposobu ich spożytkowania. Najwięcej wartości mają poplony z udziałem roślin motylkowatych (bobowatych).
Wybierając rośliny na poplon, zalecane jest mieszanie różnych gatunków roślin – celem redukcji wpływu zmiennych warunków glebowych i pogodowych. Dobrze jest również zastosować gatunki, które mają dodatkowe cenne właściwości, na przykład ograniczające rozwój mątwika.
Oczywiście jakość poplonu w dużej mierze zależy od warunków atmosferycznych występujących późnym latem i jesienią. Generalnie siew poplonów powinno się zakończyć do końca września, ale przy wilgotnej i ciepłej aurze także później zasiane rośliny poplonowe mogą przynieść spodziewany efekt.
Do połowy sierpnia wysiewane są głównie poplony przeznaczone na spasanie lub przyoranie jesienią. Należą do nich takie rośliny jak:
- łubiny,
- bobik,
- seradela,
- słonecznik,
- groch siewny pastewny,
- gorczyca biała - zniszczyć lub zaorać przed kwitnieniem,
- facelia,
- rzodkiew oleista.
Do połowy wrześniu można jeszcze wysiać na przyoranie jesienią lub pozostawienie na mulczowanie do wiosny:
- gorczycę białą,
- facelię,
- mieszankę gorczycy białej i facelii,
- rzodkiew oleistą,
- rzepak jary i ozimy.
Na poplony ozime wysiewa się jeszcze żyto z wyką ozimą (kosmatą) w I dekadzie września, a samo żyto lub pszenżyto – najlepiej w drugiej dekadzie września.
Co do ilości na wysiew ogólna zasada jest taka, że na mulczowanie przeznacza się dużo więcej nasion roślin na hektar, niż na nawóz zielony.
Siejąc rośliny na poplon, trzeba jednak pamiętać o stosowaniu zasady, że jeśli w gospodarstwie uprawia się dużo zbóż, to należy wybierać wyłącznie rośliny niezbożowe.
Zdarza się tak, że po zasiewie poplonu nastaje długotrwała susza i nasiona nie skiełkują. Wówczas bezwzględnie trzeba pole jeszcze raz uprawić, w celu zmniejszenia lub likwidacji chwastów, a następnie zasiać jeszcze raz rośliny na poplon lub przysposobić pole pod inne uprawy, na przykład ozime.