Późne porządki na polu czy też odkładanie ich do wiosny jest zawsze trudną decyzją do podjęcia. W sytuacji, gdy warunki pogodowe bądź organizacyjne nie pozwoliły na terminowe wykonanie prac polowych, zawsze należy zastanowić się co zrobić, aby wybrać przysłowiowe „mniejsze zło”. Przeprowadzana orka zimowa kiedy warunki są niesprzyjające przyniesie więcej szkody niż pożytku. Orka, podczas skrajnej suszy czy dużej wilgotności gleby, stwarza ogromne niebezpieczeństwo. Z jednej strony jest to nadmierne rozpylenie i zniszczenie struktury gruzełkowatej gleby, z drugiej, może dojść do zbytniego zagęszczenia gleby. Niemniej jednak korzyści z orki zimowej dobrze wykonanej jest wiele.
Konwencjonalna metoda uprawy gleby - orka i rodzaje orki
W rolnictwie wyróżnia się trzy główne metody uprawy gleby i siewu. Jest to metoda konwencjonalna, konserwująca i siew bezpośredni. Najbardziej powszechną jest konwencjonalna metoda uprawy gleby, wymagająca użycia pługa i orania.
Rodzaje orki uwzględnia się, mając na uwadze zadania stawiane temu zabiegowi. Wyodrębnia się:
- Orki zasadnicze:
- podorywka – płytka orka wykonywana latem na głębokość 5-10 cm, po sprzęcie roślin;
- orka przedzimowa – głębokość orki zimowej to 20-30 cm, jest to ostatni zabieg na polu, gleba zazwyczaj pozostaje w „ostrej skibie”;
- orka siewna – średnia orka (15-20 cm) wykonywana późnym latem, przygotowująca do siewu lub sadzenia roślin;
- Orki uzupełniające:
- odwrotka – inaczej orka przykrywająca nawozy organiczne – wykonywana na średnią głębokość zazwyczaj przy orce siewnej lub zimowej, powinna być bardzo starannie przeprowadzona;
- orka wiosenna – zabieg rekomendowany tylko na ciężkie i wilgotne gleby do głębokości 20 cm;
- Orki specjalne - wykonywane na glebach nienadających się pod uprawę np. na terenach zadarnionych.
Konkretne rodzaje orki spełniają konkretne cele a tym samym przynoszą konkretne korzyści. W artykule tym skupimy się na orce przedzimowej (zwanej zimową).
Orka zimowa - korzyści
Wielu rolników zastanawia się: orka zimowa czy orka wiosenna? Pierwsza opcja jest bardziej kosztowną, ale jednocześnie przynieść może wiele korzyści. Dzięki niej gleba lepiej wchłania wilgoć, a ziemia staje się lepiej napowietrzona. Ogromne znaczenie ma również działalność mrozu na strukturę gleby. Po prawidłowo przeprowadzonej orce zimowej, można o wiele szybciej przystąpić do prac polowych wiosną, między innymi do siewu roślin jarych. Nie ulega więc wątpliwości, że pomimo tego, że orka zimowa (a poprawniej orka przedzimowa) to praca wymagająca odpowiedniego sprzętu, wprawy i wyczucia, zdecydowanie warto ją wykonać.
Korzyści z orki zimowej to przede wszystkim:
- spulchnienie gleby;
- zniszczenie chwastów;
- większa miąższość warstwy uprawnej;
- przemieszczenie ku górze drobnych części gleby wsiąkniętych w jej głąb;
- zniszczenie podeszwy płużnej;
- wymieszanie z glebą resztek pożniwnych, liści, nawozów mineralnych, a nawet wapna nawozowego;
- ochrona obornika i innych nawozów naturalnych i zielonych.
Kiedy orać na zimę?
Wyznaczenie jednego terminu na orkę zimową jest wręcz niemożliwe. Nie ma bowiem konkretnej daty, kiedy należy wsiąść na ciągnik, dopiąć odpowiedni pług do orki zimowej i rozpocząć pracę. Trzeba zdać się na obserwację, wyczucie i doświadczenie. Jeśli zasiało się poplon, orkę zimową trzeba wykonać w momencie, gdy rośliny są jeszcze zielone, czyli przed ich uschnięciem. Dzięki temu, gdy rośliny poplonowe trafią pod ziemię, będą doskonałym, naturalnym nawozem. Natomiast orka zimowa kiedy poplony będą uschnięte, spowoduje że właściwości użyźniające tych roślin będą znacznie niższe.
Częstym problemem uniemożliwiającym przeprowadzenie orki zimowej jest bardzo grząska gleba, w której może zakopać się maszyna. Przyczyną takiego problemu są oczywiście intensywne, jesienne opady. Jak sobie z tym poradzić? Najlepiej zaczekać na pierwsze nocne przymrozki – gdy temperatura będzie wynosić kilka stopni poniżej zera. Wówczas wierzchnia warstwa gleby stwardnieje i bez problemu będzie można poruszać się po niej ciężkim sprzętem, a jednocześnie pług poradzi sobie z orką.
Żeby wyznaczyć termin orki, należy uważnie obserwować pogodę. Co prawda kiedyś optymalnym terminem była druga połowa października. Obecnie, ze względu na zmieniający się klimat, widok ciągników pracujących w polu nawet w grudniu nikogo nie dziwi.
Najważniejszym wyznacznikiem terminu orki zimowej jest przede wszystkim wilgotność gleby. Co ważne, nie chodzi o wilgotność na powierzchni pola, ale przede wszystkim o wilgotność gleby wewnątrz bruzdy. Kiedy gleba jest zbyt wilgotna, orka spowoduje ugniatanie podglebia w bruździe, co w dłuższej perspektywie skutkować będzie problemami takimi jak: utrudnione wsiąkanie wody deszczowej czy płytkie ukorzenianie się roślin.
Do kiedy można orać pole?
Ostatnie oranie w sezonie to głęboka orka zimowa?
Orka przedzimowa, nazywana nieprawidłowo orką zimową, wykonywana jest dosyć głęboko. Dokładnie głębokość orki zimowej wynosi między 20 a 30 cm. Stąd też wywodzi się jej inna potoczna nazwa: głęboka orka zimowa. Zabieg należy przeprowadzić bardzo starannie, bez pozostawiania calizn, na jednakową głębokość.
Głęboka orka zimowa - w ostrą skibę czy na płasko?
Podstawowym zabiegiem uprawowym w technologii orkowej jest orka. Jeszcze kilka lat temu zalecano, aby rola po orce przedzimowej była jak najbardziej wyskibiona i zatrzymywała jak najwięcej śniegu oraz była wystawiona na strukturotwórcze działanie mrozu.
Obecnie rekomendowana jest jak najbardziej wyrównana rola, co pozwala na równomierne jej ogrzewanie i obsychanie wiosną. Jest to szczególnie istotne w przypadku wczesnego siewu (np. pszenicy jarej) oraz przy siewie punktowym (burak cukrowy, kukurydza). Orkę zimową płaską można uzyskać poprzez zastosowanie pługów bezzagonowych (obrotowych). W razie potrzeby taki pług do orki zimowej można wspomóc agregatem uprawowym czy też wykonać bronowanie, o ile oczywiście wilgotność roli na to pozwali.
Rozwijając temat orki warto przypomnieć o niekorzystnej dla roślin podeszwie płużnej. Jest ona konsekwencją pracy ciężkich maszyn, ale przede wszystkim wykonywania orki zawsze na tę samą głębokość. Podeszwa jest barierą dla korzeni wielu roślin uprawnych. Jej niszczenie najlepiej wykonać głęboszem (najlepiej co 4 lata). Zabieg ten wymaga jednak dużej mocy ciągnika i jest kosztowny. Oczywiście praca taka przynosi wymierne korzyści w wyższych plonach roślin okopowych, a pozytywne skutki głęboszowania widoczne są w uprawach następczych.
Poruszając wątek orki, nie sposób pominąć faktu, że na glebach o głębokim profilu podeszwę płużną niszczy właśnie głęboka orka zimowa. Gdy jednak profil jest płytki i głębokość orki zimowej miałaby spowodować wydobycie jałowego podglebia, trzeba zastosować orkę z pogłębiaczem.