Choroby przechowalnicze jabłek to choroby grzybowe, objawiające się po zbiorach owoców, jednak atakujące owoce dużo wcześniej. Na szczęście można temu zapobiec. Podpowiadamy jak to zrobić.
Najczęściej występujące choroby jabłek
1. Gorzka zgnilizna jabłek – jej objawy to niewielkie plamki gnilne na owocach, pod którymi miąższ zapada się i brązowieje. W tracie zbioru jabłek choroba jest niewidoczna, dopiero po kilku miesiącach ich przechowywania, zauważyć można charakterystyczne plamy gnilne, tzw. oczkowanie jabłek.
2. Szara pleśń - najczęściej występuje na jabłkach odmian Gloster, Ligol, Elstar, Gala. Poznać ją można po gnijących plamach, pokrywających się później jasną grzybnią. Zakażenie powoduje Grzyb B.cinerea. Atakuje on kwiaty jabłoni i pozostaje ukryty w resztkach kwiatowych w kielichu jabłka. Tak jak w przypadku gorzkiej zgnilizny, choroba rozwija się dopiero w chłodni. Charakterystyczną cechą szarej pleśni jest to, że bardzo szybko zakaża owoce po zbiorze. Tak naprawdę do powstania gniazd gnilnych, wystarczy kontakt gnijącego jabłka ze zdrowym.
3. Brunatna zgnilizna jabłek – pierwszy symptom to czernienie owoców. Stają się one twarde i powoli ulegają mumifikacji. Jeżeli wystąpi eskalacja choroby, świadczy to o zaniedbaniach popełnionych w trakcie zbioru lub przechowywania. Brunatna zgnilizna nie stanowi jednak dużego zagrożenia dla owoców starannie zebranych i prawidłowo przechowywanych.
Kiedy atakują choroby przechowalnicze jabłek?
Ze względu na nazwę, można by sądzić, że choroby przechowalnicze jabłek, atakują tylko po zbiorach. Nie jest to prawda. Rzeczywiście, choroby przechowalnicze mogą przenosić się w komorach przechowalniczych i skrzyniach, ale należy zdawać sobie sprawę z tego, że do zarażenia nimi dochodzi jeszcze kiedy jabłka wiszą na drzewach. Gorzka zgnilizna jabłek atakuje owoce jeszcze w sadzie. Szara pleśń opanowuje przede wszystkim drzewa w fazie kwitnienia, ale skutecznie przenosi się też z owoców zainfekowanych na zdrowe w chłodniach. Do wywołania infekcji mokrą zgnilizną może dojść zarówno w okresie rozwoju owoców na drzewie, jak i po zbiorze.
W związku z powyższym, ochronę przed chorobami przechowalniczymi jabłek należy wdrażać odpowiednio wcześniej, stosując środki zapobiegawcze, uniemożliwiające rozwój choroby, nawet w kontakcie drzewa czy owoców z patogenem. Najlepiej korzystać z nich jeszcze w okresie kwitnienia lub niedługo przed zbiorem owoców.
Jak zapobiegać chorobom przechowalniczym jabłek?
Tego typu choroby jabłek szybciej rozwijają się w podwyższonej temperaturze i przy wyższej wilgotności. Ich rozpowszechnienie w sadzie zależy w dużej mierze od opadów atmosferycznych, ale również od wiatru roznoszącego zarodniki grzybni. W pomieszczeniach przechowalniczych, w których wilgotność i temperatura są utrzymane na optymalnym poziomie, również łatwo może dojść do zainfekowania zdrowych owoców przez ich kontakt z owocami porażonymi lub skrzynkami, w których wcześniej były umieszczone chore owoce.
Odpowiednie przechowywanie jabłek
W pomieszczeniach do przechowywania jabłek na zimę, należy zadbać o odpowiednią temperaturę, wilgotność oraz wentylację. Jabłka są delikatnymi owocami. Jeśli mają przetrwać zimę należy się z nimi zajmować ostrożnie. Zwłaszcza po zbiorze, kiedy to najbardziej są narażone na wszelkie uszkodzenia i odbicia.
Do przechowywania nie można brać jabłek nadgniłych. Z takich owoców szybko rozprzestrzeniają się choroby przechowalnicze. Przechowuje się wyłącznie zdrowe jabłka bez żadnych obić i uszkodzeń skórki.
Jabłka na zimę najlepiej umieścić w specjalnych chłodniach, zapewniających odpowiednie warunki na przechowanie. Jeśli nie dysponuje się chłodnią to owoce można ulokować w pomieszczeniach chłodnych, o dużej wilgotności i dobrze wentylowanych. Żeby jabłka nie zwiędły i nie przejrzały wilgotność powinna wynosić ok. 90%. Temperatura w przechowywani jabłek powinna oscylować między 0° a 4°. Jeśli spadnie poniżej 0° to jabłka bardzo szybko przemarzną. Natomiast, jeżeli temperatura będzie wyższa niż 4°, to jabłka prędzej dojrzeją, przez co okres przechowywania się skróci. Dodatkowo miejsce składowania powinno mieć sprawny system wentylacyjny. Dzięki temu w pomieszczeniu nie będzie etylenu, który wydzielają dojrzewające jabłka. Eliminacja etylenu z przechowalni powoli też na wolniejsze dojrzewanie owoców.
W warunkach domowych najlepiej jabłka przetrzymywać w drewnianych skrzyniach. Jednak przed umieszczeniem owoców w skrzynce warto wyłożyć jej dno makulaturą. Można też przykryć same owoce gazetami. Zabieg ten spowoduje, że zbierał się będzie dwutlenek węgla, który hamuje dojrzewanie owoców.
Kontrola stanu jabłek
Działanie prewencyjnym jest też sprawdzanie przechowywanych owoców – czy nie posiadają oznak jakiejś choroby przechowalniczej jabłek, typu gorzka zgnilizna jabłek, szara pleśń, brunatna zgnilizna jabłek czy innej. Oczywiście zarażone owoce trzeba jak najszybciej usunąć. Najlepszym sposobem zapobiegania chorobom przechowalniczym jest oprysk owoców jeszcze w sadzie. Warto również pamiętać o tym, żeby jabłka delikatnie zrywać z drzew i układać do skrzynek, tak aby ich nie obić ani nie uszkodzić skórki.
Odpowiedni termin zbioru
Gwałtowny przebieg sezonu wegetacyjnego (susza, wysokie temperatury) zdecydowanie wpłyną na tempo dojrzewania owoców wszystkich gatunków drzew i krzewów owocowych. Z tego względu (w zależności od rejonu kraju), że zbiory poszczególnych odmian jabłoni oraz grusz mogą być przyspieszone o kilka dni. Nie należy jednak kierować się tymi wyliczeniami. Każdy sadownik powinien prowadzić własne obserwacje, które poparte powinny być wyznaczeniem optymalnego okna zbioru dla danej odmiany, w danej kwaterze, na danym obszarze. Posłużyć do tego mogą proste przyrządy, dzięki którym szybko i łatwo jędrność owoców, zawartość ekstraktu oraz stopień rozkładu skrobi w owocach. Znając takie parametry, można obliczyć tzw. Indeks Streifa, który służy do wyznaczenia początku i końca okna zbioru.
Wzór na indeks Streifa:
IS = F/(RS)
gdzie IS indeks Streifa, F to jędrność owoców w kg, R – zawartość cukrów w owocach w %, a S – wskaźnik rozkładu skrobi w skali 10-punktowej. Dla odmiany Jonagold wartość IS powinna wynosić 0,08.
Fungicydy – preparaty na choroby przechowalnicze*
Choroby przechowalnicze jabłek zazwyczaj występują w kilku określonych gatunkach. W związku z tym warto zakupić specjalne środki, i to najlepiej z odpowiednim wyprzedzeniem.
Wśród środków ochrony roślin Topsin M 500 SC, w dawce 1,5 l/ha, jest wciąż najbardziej efektywnym preparatem zapobiegającym gorzkiej zgniliźnie jabłek, pod warunkiem że w sadzie nie ma odpornych form grzybów Pezicula spp. na fungicydy benzimidazolowe.
Stosując przed zbiorem Zato 50 WG nie należy stosować dawki środka poniżej 0,2 kg/ha, ponieważ to skutkuje obniżeniem skuteczności zabiegu. Preparat ten zabezpiecza także jabłka przed parchem przechowalniczym.
Popularnym fungicydem jest Bellis 38 WG, czyli mieszanina boskalidu (z grupy anilidów) i piraklostrobiny (z grupy strobiluryn). Boskalid wnika do tkanek roślin, a piraklostrobina rozprzestrzenia się w fazie gazowej na roślinie. Bellis 38 WG, o 7-dniowym okresie karencji na jabłoniach, jest zarejestrowany tylko do zwalczania gorzkiej zgnilizny jabłek. Preparat ma formę granul do sporządzania zawiesiny wodnej i należy go stosować w dawce 0,8 kg/ha. Jest dozwolony do stosowania w sadach z integrowaną ochroną owoców. Według badań, efektywność preparatu w zapobieganiu chorobie wynosi nawet 98%.
* Dane dotyczące środków ochrony roślin zgodne z regulacją prawną na dzień 16.10.2020r.