Herbicydy pełnią istotną funkcję w utrzymaniu upraw w dobrym stanie poprzez skuteczne eliminowanie chwastów. Wiedza na temat różnych rodzajów herbicydów i ich zastosowań jest niezbędna dla efektywnej uprawy roślin oraz zapewnienia im odpowiedniej ochrony.
Klasyfikacja herbicydów opiera się na różnych kryteriach. Poniżej przedstawiamy podział tych środków chwastobójczych biorąc pod uwagę: termin stosowania, zwalczane chwasty, zasady stosowania i pobierania, działanie oraz formulację. Opisujemy też herbicydy według klasyfikacji HRAC, która jest ważna z punktu widzenia zapobiegania odporności chwastów na poszczególne herbicydy.
Klasyfikacja herbicydów ze względu na termin stosowania
Herbicydy mogą różnić się ze względu na moment aplikacji, dlatego istotne jest, aby precyzyjnie dostosować metodę zwalczania chwastów do konkretnego etapu wzrostu upraw.
Herbicydy przedsiewne
Stosowane przed siewem rośliny uprawnej, eliminują chwasty przed rozpoczęciem wzrostu uprawy.
Herbicydy przedwschodowe
Aplikowane po siewie rośliny uprawnej, lecz przed jej wschodami, skierowane na zwalczanie chwastów w początkowych fazach wzrostu.
Herbicydy powschodowe
Opryski stosowane po wschodach rośliny uprawnej, eliminują chwasty już po wzroście rośliny.
Klasyfikacja herbicydów ze względu na sposób stosowania i pobierania przez chwasty
Metoda aplikacji i sposób, w jaki chwasty absorbują herbicydy to kolejny możliwy podział tych środków chwastobójczych. Wybór między herbicydami dolistnymi, doglebowymi oraz dolistno-doglebowymi zależy od specyfiki chwastów i warunków w uprawie.
Herbicydy dolistne
Pobierane przez liście chwastów, aplikowane po ich wschodach, skoncentrowane na eliminacji nadziemnych części roślin. Niektóre niszczą również korzenie. Zazwyczaj stosujemy je w późniejszych fazach wzrostu konkretnej uprawy.
Herbicydy doglebowe
Pobierane przez korzenie chwastów i pęczniejące nasiona, głównie stosowane przed wschodami, z opcją stosowania po wschodach w celu ograniczenia zachwaszczenia wtórnego. Ze względu na to, że tworzą powłokę chroniącą uprawy przed chwastami, stosujemy je przed siewem.
Herbicydy dolistno-doglebowe
Substancje, które mogą być pobierane zarówno przez korzenie, pęczniejące nasiona, jak i liście chwastów, działając kompleksowo na różnych etapach wzrostu zarówno chwastów jak i uprawy.
Herbicydy systemiczne (układowe)
Pobrane przez roślinę, przemieszczają się i mogą działać w miejscach odległych od obszarów oprysku.
Herbicydy kontaktowe
Nie przemieszczają się w roślinach lub przemieszczają się w bardzo ograniczonym stopniu. Taki preparat, działa tylko w miejscu, na które zostanie naniesiony.
Klasyfikacja herbicydów ze względu na zwalczane chwasty
Wybór odpowiedniego herbicydu zależy od rodzaju chwastów występujących w uprawie (czy są to chwasty jednoliścienne, czy dwuliścienne). Dzięki tej klasyfikacji, rolnicy mogą celować w konkretną grupę chwastów, minimalizując wpływ na rośliny pożądane.
Herbicydy na chwasty jednoliścienne
Herbicydy na chwasty jednoliścienne zawierają substancje zwalczające niechciane rośliny, które w trakcie kiełkowania wytwarzają tylko jeden liścień. Do najczęściej występujących chwastów jednoliściennych należą: perz właściwy, miotła zbożowa, chwastnica jednostronna. W zależności od fazy wzrostu naszej uprawy, mogą być stosowane doglebowo lub dolistnie
Herbicydy na chwasty dwuliścienne
Herbicydy na chwasty dwuliścienne zawierają substancje działające na chwasty, które - w początkowej fazie wzrostu - wyróżniają się dwoma liścieniami (lub liśćmi zarodkowymi). Do najczęściej spotykanych chwastów dwuliściennych należy chaber bławatek, mak polny, tobołki polne, przytulia czepna, gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna oraz komosa biała. Na chwasty dwuliścienne stosujemy zarówno herbicyd dolistny jak i herbicyd doglebowy.
Herbicydy totalne
Herbicydy totalne, inaczej całkowite, są środkami nieselektywnymi. Ich celem jest eliminacja wszelkich chwastów i innych zielonych części roślin – również ewentualne uprawy. Są to herbicydy totalne doglebowe działające globalnie. Ich używanie wymaga szczególnej uwagi i przestrzegania norm bezpieczeństwa.
Klasyfikacja herbicydów ze względu na podstawowy sposób działania
Wybór między herbicydami selektywnymi a nieselektywnymi zależy od obranej strategii eliminacji chwastów, pozwalając na bardziej ukierunkowane lub szeroko zakrojone działania w zależności od potrzeb rolniczych.
Herbicydy selektywne
Skoncentrowane na eliminacji określonych gatunków chwastów, przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa dla niektórych roślin uprawnych.
Herbicydy nieselektywne
Niszczące praktycznie wszystkie gatunki roślin. Najczęściej używane na terenach nieużytkowanych rolniczo.
Klasyfikacja herbicydów ze względu na ich formę
Herbicydy dostępne są w różnych formach użytkowych. Różnorodność formulacji herbicydów pozwala rolnikom dostosować strategie ochrony roślin do konkretnych warunków i wymagań uprawy.
Formulacje stałe
- SG – granule rozpuszczalne w wodzie
- SP – proszek rozpuszczalny w wodzie
- WP – proszek do sporządzania zawiesiny wodnej
- WG – granule do sporządzania zawiesiny wodnej
Formulacje płynne
- CS – zawiesina mikrokapsuł do rozcieńczania wodą
- EC – koncentrat do sporządzania emulsji wodnej
- EW – emulsja wodno-olejowa do rozcieńczenia wodą
- OD – zawiesina olejowa do rozcieńczania wodą
- SC – płynny koncentrat zawiesinowy do rozcieńczania wodą
- SE – zawiesinoemulsja do rozcieńczania wodą
- SL – koncentrat do rozcieńczania wodą
Grupa chemiczna i substancja aktywna – klasyfikacja herbicydów według HRAC
Wyżej wspomniane rodzaje herbicydów uwzględniały specyfikację jednego środka. Jednak bardziej precyzyjna klasyfikacja, opracowana przez Globalny Komitet ds. Działań w zakresie Odporności na Herbicydy (HRAC) w latach 80., uwzględnia substancje czynne i mechanizmy działania herbicydów. Do niedawna kody miały postać liter alfabetu łacińskiego. W styczniu 2020 roku HRAC zaktualizował system, zamieniając kody literowe na cyfrowe, dzięki czemu jest on globalnie ujednolicony. Od 2024 roku będzie obowiązywał wszystkich międzynarodowych producentów środków ochrony roślin.
Obecnie (na dzień publikacji tego artykułu) istnieje 26 uznanych mechanizmów działania herbicydów. Przedstawia je poniższa grafika (kliknij i sprawdź).
Rysunek 1- klasyfikacja herbicydów według HRAC
Podział według mechanizmów działania może być skomplikowany, ale w praktyce istotne jest unikanie ciągłego stosowania herbicydów z tej samej grupy.
Na przykład, zważywszy na substancję czynną z grupy 0 - MCPA, herbicyd Chwastox Extra 300SL Ciech nie warto stosować z środkiem chwastobójczym Orkan 350 SL, ale z Agrosar 360 SL już jak najbardziej.
Klasyfikację trybu mechanizmu działania można sprawdzić na stronie HRAC pod adresem: https://hracglobal.com/tools/classification-lookup, a także za pomocą dostępnej do pobrania aplikacji na stronie.
Podsumowanie tematu herbicydów
Zrozumienie różnych aspektów związanych z herbicydami, takich jak moment stosowania, rodzaje zwalczanych chwastów, sposoby stosowania i formulacje, jest kluczowe dla skutecznej ochrony upraw. Klasyfikacja herbicydów według HRAC oraz unikanie jednostronnego stosowania środków z tej samej grupy są istotne dla zachowania skuteczności i zapobiegania odporności chwastów.