Cięcie jako czynnik odpowiadający za zdrowotność i plonowanie
Aby pobudzić roślinę do wzrostu należy dokonać cięcia lub formowania. Jest to naturalna reakcja drzewa lub krzewu w kierunku odbudowy utraconych części, jednocześnie organizując rozmiary. Wpływ cięcia na wzrost jest wprost proporcjonalny - im intensywniejsze cięcie, tym silniejszy przyrost masy (wzrost wegetatywny). Cięcia dokonujemy w dwóch terminach: wiosennym i letnim. Porównując wpływ cięcia letniego i wiosennego, należy zaznaczyć, iż cięcie letnie działa bardziej skarlająco w odniesieniu do cięcia wiosennego, gdyż podczas tego letniego usuwamy dużą ilość liści, będących „warsztatem” asymilantów odżywiających drzewo. Istotną rolę odgrywa cięcie młodego drzewa, aby nie opóźniać jego wejścia w okres owocowania. Młode i nieprzycięte drzewo wytwarza dużą oraz luźną koronę, o sporej ilości krótkopędów owoconośnych i z pędami zwisającymi. Intensywnie cięte drzewko tworzy zaś inny pokrój korony (bardziej pożądany), która jest zwarta z dużą ilością krótkopędów.
Cięcia a plonowanie – wzajemna korelacja
Cięcia skracające młodego drzewa powodują opóźnienia zakładania pąków kwiatowych, tym samym mogą one opóźniać wejście okres wegetacji. Jest to naturalna reakcja drzewa na cięcie i wytwarzana zostaje wówczas duża ilość długopędów, a nie krótkopędów. Proces polegający na cięciu korzeni poprzez lekkie ich uszkodzenie (podcięcie w pewnej odległości od drzewa), przyspiesza wejście w owocowanie systemu korzeniowego. Również istotne w przyspieszaniu i polepszeniu jakości plonu jest wykonanie obrączkowania wiosną, tzn. ścinanie paska kory o szerokości 1 cm naokoło pędu, z pozostawieniem 2 cm kory nie zdjętej. Zjawisko to jest związane z gromadzeniem dużej liczby asymilantów w koronie. Skutkuje to lepszym odżywieniem rośliny, wpływającym na większą ilość zawiązanych pąków. W okresie produkcyjnym czynności związane z cięciem podnoszą wyraźnie jakość plonu, z powodu luźniejszej korony, która jest bardziej naświetlona i wybarwiona.
Cięcie = zdrowotność
Każdemu typowi cięcia towarzyszy cięcie sanitarne. Oprócz zmniejszania wymiaru korony, prześwietlania czy odmładzania, ułatwiamy dostęp cieczy roboczej do wnętrza korony. Tym samym umożliwiamy łatwiejsze wysuszanie korony poprzez wiatr, co hamuje rozwój patogenów. Dbając o zdrowie drzewa należy pamiętać o dokładnym zabezpieczeniu ran po cięciu. Do tego służą środki chemiczne, uniemożliwiające wnikniecie patogenów do tkanki drzewa.
Terminy i metody cięcia drzew i krzewów
Jest wiele metod związanych z podcinaniem i formacją drzew – wczesnowiosenne cięcie odmładzające, odnawiające, prześwietlające, na owoc i sanitarne. W małych sadach ich zastosowanie ogranicza się do III-IV miesiąca roku. W sadach towarowych pracę tę rozpoczynamy już w styczniu. Ten termin często jest nazywany zimowym. Ogólnie zaleca się wykonanie cięcia wtedy, gdy można już utrzymać sekator w ręku bez rękawicy. Istnieje również stwierdzenie, że lepiej ciąć (np. jabłonie) nawet w maju, aniżeli w ogóle.
Późnowiosennym można określić cięcie brzoskwini, ze względu na fakt, iż dopiero w V miesiącu widać szkody mrozowe, wykonując cięcie odnawiające lub na pęd zastępczy. Letnie cięcie – krótkie lub długie, lub tzw. wyrywanie wilków (wykonane nie później niż 6 tygodni przed planowanym zbiorem i dotyczy jabłoni). Jet to cięcie pędów jednorocznych na 2-3 oczku lub 5-7 oczku. Powinno być wykonane w okresie od VII do połowy VIII miesiąca, w zależności od odmiany tak, by nie wykonać go później niż 4-6 tyg. przed zbiorem. Późno letnie cięcie (dotyczące wczesnych odmian śliw, czereśni, wiśni) powinno być przeprowadzone po zbiorze owoców. Tą samą regułę należy zastosować w przypadku orzecha włoskiego. Tak późny termin jest optymalny, ze względu na mniejszą ilość zarodników grzybowych, powodujących choroby kory i drewna, a także uniknięcie płaczu tzw. pędów orzecha włoskiego, ciętego w terminie wiosennym.
Technika cięcia
Gałęzie cienkie należy usunąć tuż nad zgrubieniem, znajdującym się u nasady, na tzw. obrączkę. Kąt cięcia jest ważny, ponieważ tkanka pozostawiona zabliźni wówczas ranę szybciej. Zbyt bliskie cięcie pozostawia ranę o dużej powierzchni, natomiast zbyt oddalone pozostawia czop, który później zamiera i stanowi siedlisko dla chorób. Gałęzie grube podcinamy od dołu, najpierw w pewnej odległości od pnia, a następnie odcinamy z góry, lecz nie nad obrączką i nie na końcu.Gdy gałąź już odpadnie, wyrównujemy cięcie nad prawidłowym zgrubieniem. Do cięcia należy używać sekatorów ręcznych krótkich, ręcznych długich, pneumatycznych, i niewymagających wysiłku przy pracy, gdyż naciska się go tylko kciukiem i ostrze się zamyka. Do skracania grubszych konarów stosuje się piłki ręczne.
Systemy cięcia
1. Prześwietlające
Polega na usuwaniu nadmiaru pędów jednorocznych, pędów rosnących do środka korony, tych konkurujących z przewodnikiem oraz takich, które pokładają się na siebie i mają mniejszą ilość pędów kwiatowych. Celem tego typu cięć jest: ograniczenie wielkości drzewa, polepszenie jakości owocu i polepszenie zdrowotności. Takiemu cięciu podlegają jabłonie, grusze, stare śliwy oraz stare wiśnie.
2. Odmładzające
Polega na skróceniu przewodnika i konarów o 1/3 długości (od 1 do 3 m) i prześwietleniu reszty korony. Cięcie to powoduje spadek plonu w następnym roku prawie do zera. Jednak w latach kolejnych zaowocuje polepszeniem jego jakości na skutek mniejszej ilości gałęzi oraz lepszego odżywiania.
3. Odnawiające
Polega na pozostawieniu na drzewie pędów, które w sposób naturalny owocują u danego gatunku.
4. Na owoc
To tzw. cięcie na krótkopędy, które polega na systematycznym skracaniu długopędów nad 2-3 oczka i pozostawieniem krótkopędów na owocowanie. Takiemu cięciu podlegają karłowe grusze.
5. Sanitarne
Polega na usuwaniu pędów chorych, połamanych, będących siedliskiem chorób. Po takim cięciu należy odkazić zastosowane narzędzia, aby nie przenieść zarodników grzybów lub bakterii na następne drzewo.
Ochrona drzew i krzewów owocowych po cięciu
Po zakończeniu prac związanych z cięciem, formowaniem oraz uwzględnieniem wymagań gatunku, przygotowanie do rozpoczęcia wegetacji zaczynamy od ochrony drzew lub krzewów - jeszcze w okresie bezlistnym. Istotnym elementem jest stosowanie, w okresie następującym po cięciu, preparatów typu maść ogrodnicza lub oprysk, z wykorzystaniem fungicydu. W niektórych sadach grzyby powodujące zgorzel kory są odporne na fungicydy benzimidazolowe. Następnie stosujemy olej parafinowy, który w postaci preparatu Akarol 770 EC jest insektycydem i akarycydem. Występuje w formie koncentratu do sporządzania emulsji wodnej i stosuje się go w uprawie jabłoni, śliwy, świerka, modrzewia i cisa. Istotny jest fakt, że na roślinie działa powierzchniowo, a na szkodniki działa kontaktowo, w sposób mechaniczny. Środek tworzy na powierzchni ciała szkodnika szczelny film, blokując procesy oddychania (wymiany gazowej). Tym samym wspomaga kontrolowanie liczebności szkodników w okresie wczesnowiosennym. Zabieg ten wykonujemy w fazie I – okresie bezlistnym. Faza II zakłada rozpoczęcie ochrony w okresie pękania pąków.
Na przykładzie drzew jabłoni wygląda to następująco:
Faza I: Olej parafinowy.
Faza II: Kontrolowanie liczebności kwieciaka jabłoniowca za pomocą takich preparatów, jak Decis Mega 0,15 EW. Opryskiwać należy tuż przed fazą II lub w jej trakcie, w dni słoneczne przy temperaturze co najmniej 12°C. Opryskiwanie jest szczególnie wymagane w latach o słabo zapowiadającym się kwitnieniu oraz sadach, w których zaobserwowano duże szkody w poprzednim roku. Zarazę ogniową zaś zwalczamy preparatem Miedzian 50 WP. Należy opryskać drzewa w fazie nabrzmiewania pąków, w sadach, w których zaraza wystąpiła oraz w sadach znajdujących się w pobliżu ognisk choroby.
Faza III: Cechuje się rozpoczęciem zwalczenia parcha jabłoni takimi preparatami, jak Difo 250 S.C., Discus 500 WG, Domark 100 EC, Kaptan zawiesinowy 50 WP oraz innymi środkami, znajdującymi się w wykazie ŚOR, dopuszczonymi w aktualnym programie ochrony roślin. Stosować należy przede wszystkim program zapobiegawczy. Pierwsze opryskiwania (jedno lub dwa) powinno się wykonać fungicydami, zawierającymi miedź w postaci tlenochlorku. W sytuacji dużego zagrożenia warto zastosować środki dodynowe lub inne kontaktowe.
Od fazy zielonego pąka kwiatowego rozpoczyna się najważniejszy okres zwalczania parcha jabłoni. Drzewa należy opryskiwać preparatami wymienionymi powyżej, oprócz tych miedziowych w formulacji WP, które mogą doprowadzić do oparzeń. Wyjątek stanowił Fortis Miedź 350 SE Premium, jedyna na rynku formulacja SE. Niestety preparat został wycofany ze sprzedaży. Nawóz mineralny Fortis Miedź 350 SE Premium w formie płynnej, zawierał minimum 24 % miedzi w postaci tlenochlorku miedzi. Przeznaczony był do dolistnego, uzupełniającego nawożenia roślin sadowniczych oraz warzywnych. Nawóz zalecano stosować w czasie wegetacji, zwłaszcza w okresach zwiększonego zapotrzebowania roślin na miedź. Tak jak w przypadku pozostałych preparatów zawierających miedź, nie należało stosować go przed spodziewanym deszczem, a jedynie na suche rośliny.
Zawartość miedzi w glebach jest zazwyczaj bardzo niska. Im gleba jest cięższa, tym z reguły jest zasobniejsza w ten mikroelement. Gleby organiczne i torfowe mogą być zaś ubogie w jej formy przyswajalne, co ujawnia się w roślinach objawami niedoboru. Miedź jest pierwiastkiem, który wpływa na rozwój i budowę tkanek, bierze udział w przemianach azotowych, syntezie białek i witaminy C. Niedobór miedzi w glebie (i jej nieuzupełnienie w roślinie poprzez np. dokarmianie dolistne), powoduje obniżkę plonu ilościowo oraz jakościowo. Niedobór miedzi ma bezpośredni wpływ w glebie (w roztworach glebowych), na liściach roślin występują zazwyczaj białe plamy, a wzrost roślin zostaje zahamowany. Na drzewach owocowych w miesiącach VII-VIII oraz na liściach wierzchołkowych pojawiają się chlorotyczne plamy. Brzegi liści podwijają się ku górze, a następnie liście usychają i opadają. Powodują zasychanie wierzchołków pędów, np. u drzew wiśni. Kora drzew staje się chropowata, łuszczy się i głęboko pęka. W przypadku drzew pestkowych występuje gumoza.
Zalecane dawkowanie:
- jabłoń, grusza – 1,5 l/ha
- wiśnie, czereśnia, śliwa, winorośl – 2-3 l/ha
- brzoskwinia – 5-7 l/ha
- pomidor, ogórek, fasola szparagowa – 2-2,5 l/ha
- orzech laskowy, orzech włoski, winorośl – 2-3l/ha.