Patogeny atakują uprawy zbóż już od pierwszych dni po siewie. Tym samym, przyczyniają się do opóźnienia procesu kiełkowania i zmniejszają liczbę wschodzących roślin. W konsekwencji mamy niższe od zakładanych plony lub ich całkowitą utrata. Najskuteczniejszą metodą zapobiegawczą takim problemom jest zaprawianie ziarna. Na ten temat rozmawialiśmy z Panem Jerzy Mleczo – Doradcą Rolnym - artykuł jest jej wynikiem.
Kiedy stosować zaprawę do zboża?
Zaprawianie zbóż to w uproszczeniu wprowadzanie odpowiedniego preparatu na ziarna – na przykład o działaniu przeciwgrzybowym. Tego typu fungicydy warto stosować do różnego rodzaju upraw, powszechnie jednak wykorzystuje się zaprawy do zbóż ozimych.
Zaprawianie ziarna możemy przeprowadzić różnymi sposobami, a każdy z nich ma swoje wady i zalety.
Najpopularniejsza metoda to bejcowanie (preparaty suche) oraz zaprawianie na mokro (z użyciem zawiesin i preparatów ciekłych). Jest to stosunkowo łatwy sposób, w związku z tym praktykuje się go najczęściej.
Powlekanie nasion natomiast wymaga posiadania zaawansowanej technologii. Zaprawy nasienne najlepiej wymieszać ze specjalnym lepiszczem – zwiększa to ich przyczepność. Jest to jednak metoda, która w znacznym stopniu ogranicza straty zaprawy nasiennej w wyniku pylenia.
Najbardziej skomplikowane jest inkrustowanie ziaren, które polega na pokrywaniu ziarna specjalną otoczką, w której skład wchodzi zaprawa nasienna.
Zaprawa nasienna – jak działa?
Zaprawa nasienna okleja powierzchnię ziarna, a zawarte w niej substancje aktywne albo osadzają się na powierzchni nasion (jest to działanie kontaktowe) albo wnikają do ich wnętrza (wówczas mówimy działaniu wgłębnym lub układowym).
W zaprawach nasiennych do zbóż stosujemy związki chemiczne należące do różnych grup chemicznych. Są to:
- karboksyamidy (np. pentiopirad, fluksapyroksad);
- fenylopirole (np. fludioksonil) – wykazujące działanie kontaktowe;
- triazole – wykazujące działanie układowe. Niestety fungicydy z tej grupy mogą być mocno ograniczone ze względu na strategię Europejskiego Zielonego Ładu, który zakłada ograniczenie do 2030 r. o 50% zużycia środków ochrony roślin – wycofana została na przykład substancja aktywna epoksykonazol).
Różne są też formulacje preparatów do zaprawiana. Mogą mieć formę proszku (DS) lub trwałej zawiesiny (bardziej adekwatna nazwa to koncentrat) do zaprawiania nasion (FS). Obecnie najczęściej możemy spotkać się z preparatami mającymi tę drugą postać. Są to najefektywniejsze – zaprawianie zboża przebiega bez pylenia, a nasiona dokładnie są pokrywane przez substancję aktywną.
Zaprawianie zboża – kiedy przeprowadzić?
Osiągnięcie wysokich plonów zdrowego i pełnej wartości ziarna wymaga od nas prowadzenia ochrony poprzez zaprawianie zboża już od najwcześniejszych faz rozwojowych roślin. Zaprawy nasienne najczęściej wykazują chronią uprawy polowe przed zgorzelą siewek, zgorzelą podstawy źdźbła, septoriozą, rdzą brunatną, pleśnią śniegową, głownią pylącą, śniecią gładką i cuchnącą.
Choroby grzybowe zbóż
Wiele osób zastawia się też co wybrać – czy lepsza będzie zaprawa do zboża jednoskładnikowa czy wieloczynnikowa? Odpowiedź uzależniona jest od rodzaju zbóż i atakujących ich chorób.
Poniżej przedstawiamy najczęstsze choroby grzybowe zbóż z podziałem na fazy rozwojowe upraw i z informacją (uzyskaną od Doradcy Rolnego) jaką zaprawę do zboża wówczas wybrać.
Choroby zbóż: najwcześniejsze fazy rozwojowe
Typową chorobą wieku niemowlęcego jest zgorzel siewek wywoływana prze grzyby z rodzaju Fusarium, Alternaria, Phytium, Thanatephorus, Botritis i jeszcze kilku innych.
Zgorzel siewek atakuje wschodzące zboża. W jej wyniku korzenie rośliny zamierają, a intensywność wzrostu jest silnie ograniczona, a mocne porażenie może prowadzić nawet do całkowitego braku wschodów. Zarodniki choroby znajdują się zarówno na ziarniakach zbóż jak i w ziemi. Jej rozwojowi sprzyja chłodna i deszczowa pogoda, kiedy kiełki rosną powoli i przez długi okres czasu narażone są na atak grzyba.
Zgorzel siewek atakuje siewki roślin wszystkich gatunków zbóż ozimych i jarych, także żyto, pszenżyto na zaprawianiu których rolnicy często potrafią oszczędzać, a potem dziwią się że wschody są słabe.
Jak zaznacza nasz rozmówca, jedyną możliwością ochrony jest dokładne zaprawienie odpowiednią zaprawą np. Omnix 025FS, Kinto Plus, Scenic 080 FS.
Choroby zbóż: od fazy szpilkowania do końca fazy krzewienia
Choroby występujące w okresie dziecięcym na zbożach to:
- pleśń śniegowa,
- pałecznica traw,
- zgorzel podstawy źdźbła,
- fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła,
- fuzarioza liści,
- septorioza paskowana,
- mączniak prawdziwy zbóż.
Pleśń śniegowa – nie wszystkie zaprawy zwalczają tę chorobę. Jej duże nasilenie występuje w miejscach gdzie długo zalega warstwa śniegu. Choroba powoduje całkowite zamieranie roślin, tak że niejednokrotnie całe połacie pól zostają bez obsady. Jest to bardzo groźna choroba na rozwój której mocno wpływa duży udział zbóż i kukurydzy w płodozmianie. Najlepiej działa tu substancja aktywna fludioksonil znajdująca się min. w preparatach Omnix 025 FS, Kinto Plus, i serii zaprawa Vibrance pozostałe działają słabiej lub wcale.
Pałecznica traw – chorobę na polu można pomylić z pleśnią śniegową, jednakże występuje ona bez względu na to czy zimą jest okrywa śnieżna czy nie. Niestety odkąd został wycofany Baytan Universal bardzo trudno zapobiegać tej chorobie. Są mocne przesłanki , że ogranicza tę chorobę fluksopyroksad zawarty jest w preparacie Systiva 333 FS, ale konieczne jest zastosowanie dawki minimum co najmniej 75ml/ 100kg.
Zgorzel podstawy źdźbła – niestety wszystkie zaprawy ograniczające tą chorobę zostały wycofane z rynku. Możemy zapobiegać tej chorobie poszerzając płodozmian, dbając o strukturę gleby, ponieważ jest to choroba gleb zbitych, zajeżdżonych, niedotlenionych.
Fuzarioza liści – do końca fazy krzewienia dobrze chroniona jest przez zaprawy zawierające fludioksonil.
Septorioza paskowana i mączniak – pojawia się już na siewach z końca września i początku października. Wiosną łatwiej popełnić błąd stosując preparaty, które słabo działają na te choroby, dlatego dodając do tradycyjnej zaprawy fluksopryoksad z preparatu Systiva 333 FS ograniczamy praktycznie do zera takie możliwości.
Choroby zbóż: różne fazy rozwojowe
Zostają nam do omówienia jeszcze najbardziej podstępne choroby, które zakażają kiełek rośliny, rozwijają się przez cały okres wegetacji pasożytując na roślinie i objawiają się dopiero na kłosie.
To cała grupa śnieci (cuchnąca, gładka, karłowa), głowni (pyląca, pyląca jęczmienia, zwarta, źdźbłowa) oraz sporysz. Choroby te wykluczają sprzedaż do konsumpcji i na paszę (szczególnie śnieć cuchnąca). Chorują na nie wszystkie gatunki zbóż.
Nie ma niestety innej możliwości zapobiegania ani zwalczania tych chorób niż zaprawianie. Sprawdzają się tutaj wszystkie zaprawy pod warunkiem dobrego i równego pokrycia ziarna siewnego zaprawą. Niedokładne zaprawienie nie chroni roślin w stu procentach.
Doradca Rolny poleca tutaj szczególnie zaprawy Omnix 025 FS, Omnix 025 FS + Systiva 333 FS oraz Kinto Plus.
Podsumowanie: zaprawianie zboża ochrona przed chorobami i lepsze plony
Jak widać zaprawy są bardzo ważnym i niezastąpionym elementem ochrony roślin. Bez nich niejednokrotnie zbieramy dużo niższy plon, w okresie wegetacji borykamy się z chorobami, które dużo trudniej jest opanować. Ostatecznie też zaprawianie pozwala na sprzedaż dobrego towaru do młyna czy na paszę.
* Artykuł powstał przy współpracy z Doradcą Rolnym Jerzy Mleczko.
* Proponowane preparaty są dopuszczone do sprzedaży i użytku na dzień publikacji artykułu, tj. 17.09.2021 r.