Materia organiczna w glebie to część gleby składająca się z pozostałości roślinnych i zwierzęcych (w różnych stadium rozkładu), próchnicy glebowej (kwasów humusowych i huminów) oraz organicznych produktów organizmów glebowych, tzw. nieswoistych (niespecyficznych) substancji organicznych.
Z reguły organizmy żywe nie są klasyfikowane jako materia organiczna gleby, ale w praktyce nigdy nie można ich całkowicie oddzielić. W terminologii i podziale glebowej materii organicznej panuje więc pewien chaos pojęciowy. Różni autorzy używają różnych nazw i czasami definiują je nieco inaczej. W literaturze obok pojęcia materii organicznej gleby w podobnym znaczeniu występują np. substancje organiczne gleby, materiał organiczny glebowy, związki organiczne gleby oraz w bardziej pośrednio – substancje humusowe – próchnicze (przede wszystkim kwasy humusowe i huminy) oraz inne związki humusowe.
W artykule tym poruszymy aspekt tych ostatnich. W końcu to próchnica glebowa decyduje o żyzności gleby. Przeczytaj, jaka jest rola próchnicy w glebie, co mają z nią wspólnego kwasy humusowe oraz dowiedz się czy istnieją naturalne preparaty zwiększające poziom próchnicy w glebie.
Materia organiczna w glebie podlega procesom mineralizacji i humifikacji. W glebach mineralnych użytkowanych rolniczo próchnica stanowi 80-90% całkowitej materii organicznej gleby*.
Czarne złoto ziemi, czyli rola próchnicy w glebie
Ilość próchnicy w glebie ma ogromne znaczenie dla każdego podłoża. Ogranicza utratę związków mineralnych, co niezaprzeczalnie wpływa na rozwój roślin. Bogaty w próchnicę skład gleby zawiera łatwo przyswajalne składniki odżywcze i wspomaga wzrost roślin.
Skład gleby ma znaczenie nie tylko dla wzrostu roślin, ale także wpływa na samą glebę – jej właściwości i jakość. Próchnica w glebie sprzyja tworzeniu odpowiedniej struktury podłoża oraz poprawia jego napowietrzenie. Może zatrzymywać wielokrotnie więcej wody, co jest ważne np. w przypadku gleb piaszczystych.
Wszechstronna rola próchnicy w glebie
Zawartość próchnicy w glebie odgrywa ważną rolę w żyzności gleby. Należy dążyć do utrzymania jej na odpowiednim poziomie: poprzez stosowanie nawozów organicznych, nawozów mineralnych i odpowiedni płodozmian.
Próchnica glebowa ogranicza przemieszczanie się drobnych cząstek do niższych partii gleby. Zapobiega również występowaniu niektórych chorób roślin.
|
Czy wiesz, że... próchnica gleby pełni ogromną rolę w kwestii żyzności i urodzajności gleby. Korzystnie oddziałuje na prawidłowy wzrost, rozwój i plonowanie roślin? |
Niska zawartość próchnicy obniża właściwości fizykochemiczne roślin i znacznie zmniejsza ich zdolność do gromadzenia wody. Wiąże się to z wstrzymaniem lub ograniczeniem wzrostu oraz mniejszym plonowaniem roślin uprawnych i ozdobnych.
Proces powstawania próchnicy w glebie
Próchnica glebowa to naturalna substancja bogata w różne związki organiczne, powstająca w wyniku biodegradacji resztek roślinnych i zwierzęcych. Podczas tego procesu rozwijają się grzyby, bakterie i bezkręgowce. Wzbogacają próchnicę w glebie w różne związki powstałe w wyniku przetwarzania materii organicznej. Proces powstawania próchnicy w glebie zależy również od ukształtowania terenu, klimatu, pogody i działalności człowieka. Bardzo ważna jest zawartość próchnicy w glebie, jak i innych składników odżywczych.
Próchnica w glebie określana humusem, który powstaje z rozkładu materii organicznej zwanego humifikacją. Przyjmuje się, że od ¾ do substancji organicznej ulega procesom mineralizacji, natomiast tylko ¼ do przekształca się w związki próchniczne*.
Skład próchnicy zależy od wprowadzonej do gleby materii organicznej. Może to być nawóz naturalny (obornik), produkty uboczne upraw (słoma) lub kompost. Dzięki temu próchnica glebowa jest źródłem azotu i fosforu, a także ma bogatą zawartość substancji wzrostowych, takich jak witaminy i kwasy organiczne.
Ciekawostką, jeśli chodzi o proces powstawania próchnicy w glebie, jest czas. Formowanie jednego centymetra jej poziomu, w zależności od miejsca, rodzaju i żyzności gleby, trwa od 200 do nawet 500 lat. Najwięcej próchnicy glebowej mają w sobie czarnoziemy.
Preparaty zwiększające poziom próchnicy w glebie
Warto pamiętać, że ziemia, na której stosowany jest płodozmian ma szansę “odpoczynku” i jest gotowa na większy plon. Prawidłowo wykonany płodozmian zwiększa żyzność gleby, a ponadto chroni przed niebezpiecznymi chorobami roślin uprawnych.
|
Jeśli chcesz dowiedzieć się jak łatwo przygotować miejsce do kompostowania, sprawdź poradnik, jak zrobić kompostownik. Dzięki temu będziesz mógł samodzielnie wykonać ekologiczny kompost, który zapewni Twoim roślinom większy wzrost. |
Nawozy naturalne pochodzące z pomiotu zwierząt gospodarskich są dobrym źródłem próchnicy. Ich zastosowanie w ogrodnictwie i rolnictwie wspiera właściwości chemiczne i biologiczne gleby. Innymi słowy uzupełniają one mikroflorę glebową.
Dobrym sposobem użyźniania gleby jest stosowanie jako nawozu organicznych pozostałości warzyw i owoców, a także skorupek jaj, fusów po kawie i herbaty.
Można sięgnąć również po profesjonalne preparaty i nawozy zawierające kwasy humusowe.
Nowoczesne nawożenie – co to jest kwas humusowy?
Kwasy humusowe to biostymulatory gleby, na które składają się naturalne związki organiczne powstające w wyniku procesu rozkładu biologicznego i chemicznego masy organicznej, a także w rezultacie syntetyzującej działalności mikroorganizmów. Stanowią naturalny składnik próchnicy w glebie.
Swoiste (odpowiednie) substancje próchnicze (organiczne, humusowe) – czyli de facto kwasy humusowe w terminologii rolniczej dzielą się na trzy podstawowe grupy:
- huminy (węgle humusowe) - związki próchniczne o barwie czarnej. Nierozpuszczalne w wodzie i to niezależnie od pH (nierozpuszczalne zarówno w zasadach jak i kwasach). Najmniej zbadane substancje próchniczne;
- kwasy fulwowe (fulwonowe) - związki próchniczne o barwie żółtej do żółtobrązowej. Rozpuszczalne w wodzie niezależnie od pH. Pozostają w roztworze po precypitacji (wytrąceniu) kwasów huminowych w wyniku zakwaszenia roztworu;
- kwasy huminowe - związki próchniczne o barwie ciemnobrązowej do czarnej. Mogą być wyodrębniane z gleby za pomocą zasadowych rozpuszczalników (NaOH). W wodzie w warunkach kwaśnych (pH < 2) nie rozpuszczają się, a nawet ulegają strąceniu po zakwaszeniu roztworu.
Należy podkreślić, że kwasy huminowe działają naturalnie, nie szkodząc środowisku. Funkcjonują one tak, jak sama natura robiła to od tysiącleci – w sposób zrównoważony, zapewniając przetrwanie wszystkim żywym istotom.
Wpływ kwasów humusowych na glebę
W gospodarce rolnej kwasy huminowe w istotny sposób wpływają na produktywność, jakość, urodzajność i wilgotność gleby. Poprawiają jej wartość, co przekłada się na lepsze plony.
Nie są to jedyne cechy, jakie te substancje wykazują. Właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne sprawiają, że kwasy huminowe znajdują wszechstronne zastosowanie nie tylko przy uprawie roślin.
Kwasy humusowe wykorzystywane są przy kiełkowaniu oraz wzroście roślinności. Substancje te zmieniają również strukturę gleby, a dzięki swojej zdolności do wiązania koloidów ograniczają powstawanie pęknięć i erozję gleby. Ponadto zapobiegają utracie cennych składników odżywczych w glebach piaszczystych, a w glebach ciężkich zatrzymują wodę i poprawiają jej napowietrzenie.
Są również pomocne w uwalnianiu i rozkładaniu związków w glebie, prowadząc do prawidłowego napowietrzenia i lepszej uprawy.
Ponadto, kwasy humusowe zwiększają pojemność buforową gleby, optymalizując zdolność rośliny do wchłaniania składników odżywczych i wody oraz zmieniając właściwości chemiczne gleby. Służą również do neutralizacji gleb zasadowych i kwaśnych oraz do regulacji wartości pH. Prezentowane substancje stymulują enzymy roślinne i zwiększają ich produkcję, a jednocześnie wspomagają rozwój, wzrost i aktywność pożytecznych mikroorganizmów w glebie.
Jak stosować kwasy humusowe, by uzyskać najlepszy efekt?
Dla dobrych efektów wskazane jest, aby nawóz humusowy zawierał jak najwięcej kwasu humusowego w przeliczeniu na suchą masę (nie w organicznej) i posiadał wysoki procent kwasu fulwowego (powyżej 15% - oba w suchej masie produktu). Ponadto należy zadbać o to, aby kwasy huminowe były dostępne w postaci soli kwasów huminowych, ponieważ takowe są rozpuszczalne w wodzie i działają natychmiast po aplikacji – w przeciwieństwie do nierozpuszczalnych w wodzie kwasów huminowych, które do działania wymagają czasu i odpowiednich warunków oraz mikroflory.
Stosowanie kwasów humusowych w formie dolistnej działa jako dopełnienie nawozów czy środków ochrony roślin. Wskazane jest również dodawanie preparatów humusowych do preparatów mikrobiologicznych (bakterie azotowe i fosforowe). Takie połączenie jest dla drobnoustrojów łatwym źródłem pożywienia i energii, a tym samym ułatwia szybsze namnażanie się mikroflory.
Istotne jest również pochodzenie kwasu humusowego. Zazwyczaj jest on wytwarzany z kopalin, takich jak leonardyt lub węgiel brunatny. Produkty te są całkowicie odmienne, ponieważ pozyskiwane są z różnych złóż i ich skład oraz poziom czystości jest zróżnicowany.
Nawozy humusowe – jakie wybrać?
Preparaty humusowe na bazie leonardytu można coraz częściej spotkać w ofercie sklepów rolniczych i ogrodniczych. Nic w tym dziwnego nawozy z tym mineraloidem charakteryzują się bardzo wysoką zawartością kwasów humusowych (do 90%), w tym kwasów fulwowych, humusowych i próchnicy.
Poniżej przedstawiamy wybrane nawozy humusowe dostępne w sezonie 2022.
1. Ferti Agro Humic SMP
Humic to specjalny nawóz w 100% rozpuszczalny w wodzie w postaci proszku, zawierający 85% ekstraktu humusowego.
Ten nawóz Ferti Agro:
- jest najbardziej skoncentrowanym produktem na rynku dzięki rozpuszczalnej formule,
- poprawia retencję wody i magazynowanie jej do gleby,
- odblokowuje niektóre frakcje pierwiastków,
- sprzyja rozwojowi systemu korzeniowego,
- zwiększa aktywność mikrobiologiczną,
- usprawnia przepływ składników odżywczych do rośliny przez korzenie.
2. Hummer Intermag
Hummer to nawóz organiczno-mineralny, zawierający kwasy humusowe, przeznaczony do poprawy właściwości fizykochemicznych gleby oraz wspierania rozwoju mikroflory glebowej.
Hummer zawiera 55% kwasów humusowych pozyskanych z leonardytu. Ten nawóz do fertygacji został wzbogacony o witaminę B1, która stymuluje wzrost korzeni roślin.
3. Bactim Gleba Intermag
Bactim gleba to biopreparat przyspieszający rewitalizację gleb ,,zmęczonych", czyli gleb o różnym stopniu degradacji w wyniku intensywnej uprawy i jednokierunkowego nawożenia.
Bakterie z rodzaju Bacillus pochodzą z naturalnego środowiska glebowego, w biopreparacie Bactim Gleba występują w formie przetrwalników, a jednocześnie nie zawiera mikroorganizmów modyfikowanych genetycznie.
Bactim Gleba – skład tego biopreparatu został wzbogacony o koformulator humusowy oraz mikroelementy wspierające rozwój mikroorganizmów tuż po aplikacji preparatu.
4. Humistar Tradecorp
Humistar to obornik w płynie, zawierający kwasy huminowe i fulwowe ekstrahowane z Leonardytów. Łączna zawartość kwasów humusowych w preparacie Humistar wynosi 15%. Dobrze użyźnia glebę.
Podsumowanie: kwasy humusowe w glebie
W wyniku zubożenia gleby żyzność gleby dramatycznie spada, a plony stają się mniej obfite. Nawozy organiczne są bardzo ważne w odbudowie właściwości gleby, a więc w wyrównaniu niedobory minerałów. Bogactwo składników odżywczych jest szczególnie doceniane przez hodowców i rolników.
Nawozy naturalne na bazie kwasów humusowych są bardzo często wykorzystywane w uprawie warzyw korzeniowych. Humus w glebie korzystnie wpływa na wzrost siewek i korzeni. Sprzyja również powstawaniu chlorofilu, aminokwasów i cukrów. To jeden z powodów, dla których kwasy humusowe są popularnym wyborem do uprawy malin i innych krzewów owocowych. Dzięki nim możliwa jest ekologiczna uprawa.
Kwasy humusowe – zastosowanie mają bardzo szerokie, więc z pewnością warto się nimi zainteresować.
Należy jednak pamiętać, że zbyt wysokie stężenia kwasów huminowych i fulwowych w glebie mogą być toksyczne, hamując kiełkowanie lub obumieranie siewek.
* Źródło: Materia organiczna w glebie, www.artigos.wiki/blog/pl/Materia_organiczna_w_glebie [odczyt: 11.02.2022]
* Więcej: Powstawanie substancji próchnicznych, www.karnet.up.wroc.pl/~weber/powstaw1.htm [odczyt: 11.02.2022]
* Więcej: Materia organiczna w glebie, www.artigos.wiki/blog/pl/Materia_organiczna_w_glebie [odczyt: 11.02.2022]